Маја Бојаџиева и Петар Милат ќе говорат на отворањето на изложбата на писателката Дубравка Угрешиќ „Црвеното училиште“, во КСП центар Јадро. Овој настан кој е дел од КРИК 09 фестивалот под слоганот „Желбени машини – уметноста како (р)еволуција“ и ќе биде достапен до 9 мај.

Воедно би сакале да ве поканиме во сабота, на 27 април, на ексклузивно водење низ изложбата во 18:30 со Петар Милат (Мултимедијален институт, Загреб).

Изложбата ќе се затвори на 9 мај, со почеток во 19:30 часот, а во рамки на затворањето на изложбата ве покануваме на промоцијата проследена со разговор на 4 книги box-set, од Дубравка Угрешиќ. (дополнително подетални информации).

Угрешиќ, чие име е нераскинливо врзано за критичко осмислување на бившата Југославија, движењата и распадот што го обликуваа регионот, го продолжи своето истражување и прекројување на културниот пејзаж преку „Црвеното училиште“. Изложбата е резултат на нејзиното патување низ историјата, културата и личната меморија, истрага што започнала со наоѓањето на стар учебник од времето на Југославија.

Таа епизода ја поттикнала Угрешиќ да се занимава со собирање на учебници, предмет од кој потекнуваат делата и текстовите што ќе бидат прикажани.Во разговор за нејзината уметност, Угрешиќ размислува за својата намера и процес, појаснувајќи дека сè што е прикажано на изложбата е форма на рециклажа и интервенција.

Таа вели: „Јас никако не сум 'уметница', и сè што е на изложбата е рециклажа... со мали интервенции.“ Овие зборови ја истакнуваат нејзината скромност и иновативен пристап кон уметноста преку која таа бара не само да прикаже, туку и да ги праша и предизвика гледачите.

Па така, изложбата „Црвеното училиште“ нуди гледање на југословенската историја и идентитет преку личен и креативен објектив, користејќи ги учебниците како канал за предавање на оваа приказна.

За „Црвеното училиште“ на Дубравка Угрешиќ

На почетокот на војната во Југославија, во рацете на Дубравка Угрешиќ случајно се нашол еден учебник, која според годината на издавање лесно би можел да биде и нејзин. Пред писателката одненадеж искрснале два света – дамнешен, заборавен свет на учебникот – книгата за почетници, кој ветувал среќна иднина, и другиот, стварниот, кој таа иднина брутално ја оспорувал.

Таа епизода ја поттикнала Дубравка Угрешиќ на собирање на учебници, а резултира со низа дела и текстови кои се претставени на оваа изложба.

На прашањето со што точно се занимава во „Црвеното училиште“, Угрешиќ ќе одговори: „Искрено, не знам. Вистина, не ми се страни поимите како appropriation art, intervention art, soc-art…своевремено, бев магепсана со концептот soc-art на уметниците Илја Кабаков, Александар Меламид, на писателот Лев Рубинштајн и други. Го открив и искривоколчениот аматеризам на Хенри Даргер, го сакам југословенскиот соц-артист Душан Оташевиќ, ги обожувам филмовите на Душан Макавеев, но мислам дека одговорот не треба да го бараме во таа насока. Јас никако не сум „уметница“, и сѐ што е на изложбата е рециклажа, постапка на очудување или зачудност, кои настојувам да ги постигнам со мали интервенции. Што се однесува до интервенциите и во нив користам училишни техники: повторување на мотивите, прецртување, истакнување, задскривање и слично. Кога велам дека сѐ е рециклажа, тоа пред сѐ, се однесува на материјалот со кој се служам. Нема ниту една моја реченица, ниту еден мој цртеж (бидејќи не сум уметница).

Тоа, од денешна перспектива е археолошки материјал, а со тој вид археологија малку кој се занимава.

Посетителите на оваа изложба ќе ги воочат остатоците од минијатурното црвено училиште купени одамна во некоја амстердамска старинарница, како и мојата опсесивна(зло)употреба на петокраката ѕвезда и српот и чеканот. Од денот кога Хрватска е прогласена за независна држава, а од тогаш до денес поминаа точно триесет години, хрватското ментално и визуелно поле постепено го окупираа свастики, црни како бубашваби, во сите големини. Петокраките ѕвезди расфрлани низ моите „дребулии“ спаѓаат во компулзивен гест на еден губитник. Иако „црвената ѕвезда“ не беше мојот идеолошки беџ, ниту пак во моето детство нејзината присутност не беше нападна, сепак, како би можело да се заклучи, судејќи по моите дела, таа стана присутна. Црвената ѕвезда не е ниту одбрана ниту заштита, ниту пак политичка стратегија. Таа е оној тивок, но постојан аларм. Beeper.

Црвената ѕвезда е тука за да се постави прашањето дали сите оние свастики – бубашваби навистина нѐ поплавија?“

Посетителите ќе можат да забележат и Угрешиќината „опсесивна (зло)употреба“ на петокраката ѕвезда и српот и чеканот како симболи врзани за периодот на социјалистичка Југославија, а во исто време како контраст на денешната геополитичка реалност.Изложбата „Црвеното училиште“ и КРИК Фестивалот ветуваат едно поинакво искуство за уметничката јавност, пружајќи им шанса да влезат во дијалог со минатото, сегашноста, и самиот процес на созревање на уметноста како форма на (р)еволуција.

Дубравка Угрешиќ е жена чие посветено разбирање и преработка на балканската култура и историја продолжува да инспирира многумина. Нејзиното дело, вкоренето во богатството на искуства, креира мост помеѓу генерациите и културите, и ни овозможува преиспитување.

Дубравка Угрешиќ (1949 – 2023) е авторка на книгите „Поза за проза“, „Штефица Цек во челустите на животот“, „Животот е бајка“, „Форсирање на романот-река“, „Музеј на безусловното предавство“, „Забрането читање“, „Министерство на болката“, „Никого нема дома“, „Тука нема ништо!“, „Нарилник за вештерки“. Живееше и работеше во Амстердам.