Брајан Вилсон, 1942-2025: иноватор што ја дефинираше културата и го претставуваше будењето на поп музиката

Измачената, но брилијантна креативна душа и темелот на The Beach Boys засекогаш го промени начинот на кој уметниците и публикатa создаваат и конзумираат музика, помагајќи да се изгради еден неограничен нов свет со неговите разиграни поп песни.

Автор: Марк Бомонт

Неодамна, на 12-ти јуни 2025 година кога Брајан Ино напиша „играта е начин на кој децата учат, уметноста е начин на кој возрасните играат“, тој би можел директно да мисли на Брајан Вилсон. Темелот и современиот епитом на маченичкиот гениј на The Beach Boys, кој почина вчера (11-ти јуни) на 82-годишна возраст, на кој може да се сеќаваме во многу фази од неговото легендарно воздигнување, пад и повторно појавување. Младиот човек со залижана коса и карирана кошула на плажата Малибу во 1962 година, со раката околу сурфбордот заедно со неговите браќа и колеги од бендот. Осамената, проблематична фигура што ја пее „Surf’s Up“ на пијано во 1966 година. Незгодниот муабетџија од телевизиските интервјуа во 1970-тите. Насмеаниот поп-бог од неговата турнеја „Pet Sounds“ во 2002 година, вратен после децении депресија, зависност, изолација и борби со менталното здравје; или – како што видовме во документарниот филм на Брент Вилсон од 2021 година „Brian Wilson: Long Promised Road“ – исплашениот, збунет и осамен човек кој што го оставиле.

Но, најдобро би било да го паметиме во неговиот несовесен врв: бос во песок, противпожарна кацига под опасен агол, чад од студискиот пожар што се шири околу неговото пијано. Ваквите студиски лудории често се наведуваат како чудни, тажни докази за психолошките проблеми на Вилсон, бидејќи неговите експерименти со дрога предизвикаа нервни сломови и биполарно шизоафективно нарушување што ќе го мачи со гласови во неговата глава до крајот на животот.

Но, тие исто така го претставуваат најинспирираното и највлијателно будење на поп музиката; нескротлива, ако не и премногу кратка експлозија на звучна разиграност и авантура што ни даде некои од највозвишените музички дела од 60-тите години („God Only Knows“, „Wouldn’t It Be Nice“, опсесивно конструираната „тинејџерска симфонија до Бога“ „Good Vibrations“) и ја турна деценијата напред во голем скок. Инспирирајќи ги сопствените звучни истражувања на The Beatles на „Sgt Pepper…“, Вилсон беше американската половина од музичкиот голем тресок што го уништи ограничувачкиот стар свет на поп музиката и создаде неограничен нов.

Вилсон е роден во Инглвуд, Калифорнија, на 20-ти јуни 1942 година, како прво дете на Одри Нева и стругарот кој стана текстописец Мури Вилсон. Покажувајќи вродена музичка надареност од рана возраст – имаше совршен слух и беше надарен со способност да учи по слух – тој настапуваше со соло точки во црковниот хор на седумгодишна возраст, пишуваше песни на 12, а ги водеше своите помлади браќа Карл и Денис во тесни хармонични делови инспирирани од вокалната група The Four Freshmen. За средношколски уметнички проект, тој формираше група наречена Carl And The Passions во која учествуваа Карл и неговиот редовен партнер за пеење, Мајк Лав; нивниот другар од училиште и музичар Ал Џардин ги гледаше импресиониран. Во 1961 година, по кусото студирање на Ел Камино Колеџ во Лос Анџелес, Вилсон ги формираше The Pendletones со своите браќа, Лав и Џардин; бендот беше преименуван во The Beach Boys од Candix Records пред нивниот прв сингл „Surfin’“, локален хит во Лос Анџелес.

И покрај тоа што самиот не беше сурфер, во следните три години Вилсон и The Beach Boys ја дефинираа калифорниската култура и станаа американски поп феномен, издавајќи 10 албуми и серија безвременски хитови кои ги опејуваа вечните задоволства на автомобилите, девојките и сурфбордите: „Surfin’ Safari“, „Surfin’ U.S.A.“, „Fun, Fun, Fun“, „I Get Around“, „Help Me, Rhonda“, „California Girls“ и веселата берберска „Barbara Ann“. Сепак, гледајќи се себеси повеќе како фигура од зад сцената во стилот на Спектор – тој беше првиот поп-артист што пишуваше, изведуваше и продуцираше сопствена музика – Вилсон се чувствуваше непријатно на турнеи.

Во декември 1964 година, под стрес од заканата на Битлманија, неговата сеопфатна улога во бендот и неговиот неодамнешен брак со Мерилин Ровел, тој доживеа нервен слом на лет од Лос Анџелес до Хјустон – првиот од три – и се повлече од свирење во живо со бендот. Од тој момент, The Beach Boys стана револуционерен предлог со два дела. Бендот, со басистот Брус Џонстон кој го замени Вилсон, продолжи да патува низ светот со диво воодушевување од тинејџерите, додека Вилсон се изолираше во студиото, компонирајќи се повеќе инвентивни и разработени песни за нив да ги снимаат по нивното враќање.

Сè поголемиот интерес за филозофија, религија и дрога – „California Girls“ делумно беше напишана за време на првото ЛСД патување кое Вилсон го нарече „религиозно искуство“ кое „ми ја разнесе главата“ – предизвика амбициозен и интензивен креативен бран во студиската работа на Вилсон, кулминирајќи во албумот „Pet Sounds“ од 1966 година, елегантна, симфониска и интроспективна еволуција на звукот и темите на The Beach Boys, кој беше релативен неуспех при издавањето, но сега се смета за еден од најголемите поп албуми на сите времиња. Тука Вилсон го воведе прогресивниот поп и психоделијата, ја револуционизираше продукцијата на студиото како инструмент и стана една од водечките фигури на арт-рок движењето. Албумот го интензивираше пријателското трансатлантско ривалство помеѓу The Beach Boys и The Beatles, инспирирајќи ја групата од Ливерпул да експериментира уште повеќе со студиските техники на „Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band“ од 1967 година. Но, неговиот поразувачки недостаток на успех во САД, исто така, ја продлабочи паранојата и депресијата на Вилсон предизвикани од дрогата.

Самостојниот сингл „Good Vibrations“, „џебна симфонија“ сложено склопена со огромни трошоци од десетици сесии и 90 часа лента, беше хит кој ја подигна поп-музиката како уметничка форма и го започна бранот на поп и психо-рок експериментирање од крајот на 60-тите години, но амбициозниот, авангарден арт-поп проект на Вилсон „Smile“ – сниман долго време среде студиски глупости како играње улоги, јадење моркови и сега веќе легендарната сесија за „Fire“ во која музичарите носеа противпожарни кациги, а во студиото гореше дрво – беше напуштен и остана незавршен до 2004 година.

Вилсон остана креативниот центар на The Beach Boys и направи кратки, спорадични враќања во поставата во живо, но сè повеќе се изолираше од бендот во следните децении, станувајќи повлечен, затворен во спална соба, непродуктивен, повлечен за време на сесиите и зависен од прејадување, алкохол и кокаин. Уништен од продажбата на каталогот на The Beach Boys од страна на неговиот татко во 1969 година за само 700.000 долари – и последователната смрт на Мури во 1973 година – имаше периоди во психијатриска нега, обиди за самоубиство и предозирање.

Во 1975 година, тој падна под надзор на психологот Јуџин Ленди, чија 24-часовна терапевтска програма првично го ревитализираше Вилсон. Но, вториот период под негова грижа во 1980-тите беше уште поконтролиран, бидејќи Ленди ја презеде улогата на менаџер, деловен партнер, соавтор и значаен креативен корисник на Вилсон, сè додека не беше отпуштен со судска забрана во 1991 година.

Во текот на овие години имаше неколку обиди за „враќање“, вклучително и неговото учество во истоимениот албум на The Beach Boys од 1985 година, добро прифатен соло албум во 1988 година и соработка во 1995 година со текстописецот на „Smile“, Ван Дајк Паркс, насловена „Orange Crate Art“. Но, неговото најславна повторно појавување дојде со неговите оркестарски турнеи на албумите „Pet Sounds“ и „Smile“ во раните 2000-ти; емотивно наполнети концерти кои го вратија во центарот на вниманието по децении во сенка, нешто на што неговите милиони фанови одамна се откажаа да го видат повторно. Имаше славенички настап на Гластонбери во 2005 година, а до 2011 година повторно беше на турнеја со The Beach Boys, среде низа албуми на Вилсон од 21-от век и развојот на биографски филм од 2014 година, „Love & Mercy“.

Вилсон честопати беше повеќе симболично отколку активно присутен на концертите, сепак, и неговото здравје продолжи да се влошува. Тој го одржа својот последен концерт во живо во Чикаго во 2022 година, седејќи „вкочането и без израз“ цело време, а во 2024 година беше објавено дека Вилсон боледува од деменција. Тој почина 18 месеци подоцна од сè уште неодредени причини, оставајќи зад себе наследство од поп симфонии вечни како божеството за кое ги пишуваше.