Со „Евангелие според Матеј“ се отвора 15. Филозофски филмски фестивал

Филозофскиот филмски фестивал го отвора своето јубилејно издание со библиската драма на Пјер Паоло Пазолини, прикажувајќи го Исус како фигура на отпор и социјална правда.

Со проекција која повикува на контемплација, предизвикува провокација и остава длабока трага, вечерва свечено се отвора 15. издание на Филозофскиот филмски фестивал. Фестивалот, кој веќе една и пол деценија создава простор за размислување преку филм и филозофија, годинава го започнува своето јубилејно издание со класикот на италијанскиот режисер и интелектуалец Пјер Паоло Пазолини – „Евангелие според Матеј“ (Il vangelo secondo Matteo, 1964).

Проекцијата ќе се одржи во кино-салата на Кинотеката на Северна Македонија, со почеток од 20:30 часот, откако пред тоа, на свеченото отворање (20:00 ч.) свое обраќање ќе имаат програмскиот директор на фестивалот, м-р Ѓорѓи Пулевски, како и амбасадорот на Република Италија во Скопје, Н.Е. Паоло Палминтери.

Изборот на филмот за отворање не е случаен: токму „Евангелие според Матеј“ претставува мост помеѓу религијата и револуцијата, традицијата и отпорот, догмата и уметничката слобода – теми кои се суштински за Пазолини, но и за еден фестивал кој ја слави мислата во движење.

Пазолиниевото евангелие: духовна слика на едно турбулентно време

Пазолини, и самиот атеист со силни марксистички убедувања, успева да создаде едно од највлијателните религиозни дела на 20 век, при тоа без да отстапи од својата естетика или идеологија. Наместо да го тргне Исус од библиската митологија, тој го враќа меѓу луѓето – како фигура на отпор, како глас на обесправените, како поет и револуционер.

Сценариото на филмот целосно го следи текстот од Евангелието според Матеј – без адаптации, без дополнувања. Тоа е избор кој звучи речиси неочекувано од човек каков што беше Пазолини, но токму во тој парадокс се открива неговата длабока почит кон јазикот на евангелието, кој самиот го опиша како „најпоетскиот текст што некогаш бил напишан“.

Снимен во сиромашните, рустични предели на јужна Италија, филмот ја носи текстурата на неореализмот – со црно-бела документарна фотографија, со натуршчици, со лица кои сведочат за реалноста на маргинализираните. Мајката на Пазолини, Сузана Пазолини, ја игра постарата Марија, а Исус е толкуван од тогаш непознатиот шпански студент Енрике Иразоквај, кој случајно се наоѓал во Рим додека Пазолини очајно барал соодветен лик за својата верзија на Христос.

Христос како протестна фигура

Иразоквај, со своите левичарски погледи, ја инкарнира верзијата на Исус што Пазолини ја замислува: не божество од икони и катедрали, туку човек од месо и крв кој се спротивставува на угнетувањето. Тој е анти-материјалист, социјален дисидент, гласен критичар на моќта и институциите. Неговата појава на екранот е строго и сериозно човечка, но полна со внатрешна светлина. Токму во овој Исус се огледуваат 1960-тите – деценија на протест, слободарство и духовно преиспитување.

Пазолини не користи ефекти, не се потпира на чудесното, туку го претвора текстот во човечка приказна: длабоко емотивна, но никогаш сентиментална. Тоа е библија за секуларната ера – не во смисла на негирање, туку во смисла на барање вистина во светот, без потреба од надземни интервенции.

„Евангелие според Матеј“ предизвикало полемики веднаш по своето појавување – и од страна на црквата и од страна на левицата. Но токму таа амбиваленција е доказ за моќта на филмот: не може да биде заробен во еден наратив, не може да биде целосно присвоен.

Со текот на времето, филмот станува дел од канонот – и на религиозната и на филмската историја. Денес, се смета за едно од најдобрите библиски остварувања некогаш снимени, не само поради верноста кон текстот, туку поради верноста кон човекот.

Филозофскиот филмски фестивал, со својата долгогодишна мисија да создаде простор каде што уметноста и мислата се среќаваат, со изборот на овој филм за отворање испраќа јасна порака: дека филмот е медиум на преиспитување, на провокација, на радикална емпатија.

Покрај тоа што „Евангелие според Матеј“ го отвора фестивалот, тој е и последен наслов во ретроспективата посветена на Пазолини, која фестивалот ја организираше во соработка со Амбасадата на Италија. Тоа создава извесна симетрија – завршеток на еден циклус, почеток на друг. И токму во тие премини, во тие пресечни точки, Филозофскиот филмски фестивал го наоѓа своето место.

Кога Пазолини го снимал „Евангелие според Матеј“, тој не сакал да создаде нова догма, туку нова перспектива. Фестивалот го следи токму тој пат – со секоја година, со секој филм, со секоја дебата, тој не нуди одговори, туку повик за мислење. Во ера на брзи заклучоци и лесни задоволства, ова е повик што вреди да се слушне.