Контроверзии, идентитет и моќта на обичното: Скулптурите на Томас Џ. Прајс во јавниот простор

Кога британскиот уметник Томас Џ. Прајс ја постави својата бронзена скулптура Grounded in the Stars во срцето на Тајмс Сквер, Њујорк, веројатно очекуваше реакција. И ја доби. Дванаесет метри висока фигура на црна жена, во обична облека, со рацете на колкови и сериозен, замислен израз на лицето – изглед кој е сè освен „традиционално“ репрезентативен за јавна скулптура. Наместо херој или митолошка фигура, добивме жена каква што гледаме секој ден, но никогаш во бронза на пиедестал.

Прајс со ова дело го предизвикува канонот на јавното наследство на спомениците. Преку работата што ја нарекува „спој на величина и секојдневие“, тој отвора разговор за тоа кого и како го чествуваме во јавниот простор. Делото алудира на познатите пози на класичната скулптура – како Давид од Микеланџело – но ја носи приказната во нов контекст: идентификација наместо идеализација.

Контроверзијата не изостана. Некои онлајн коментари ја опишуваат фигурата како „гневна“ и „некултурна“. Други ја критикуваат како „неточна претстава на црните американски жени“.

Има дури и напади од крајната десница, кои ја нарекуваат делото „левичарска пропаганда“ и „DEI (diversity, equity, inclusion) скулптура“. Мемеа ја споредуваат со класичниот Херкул од 19 век со пораката: „да ги направиме скулптурите повторно големи“.

Но Grounded in the Stars не стои сама. Таа е дел од поширок културен момент. Паралелно, во њујоршката галерија Хаузер и Вирт, Прајс изложува пет слично монументални фигури на црни луѓе во секојдневни ситуации. Во едно дело, жена гледа во својот телефон; во друго, маж во тренерки размислува во движење. Истовремено, во музеите ширум Њујорк, уметници како Ејми Шералд, Рашид Џонсон и Џени С. Џоунс го слават црното тело и секојдневноста во јавниот дискурс.

Прајс продолжува со сличен израз и во Фиренца, каде што неговата скулптура Time Unfolding стои директно на плочникот на Пјаца дела Сињорија – без пиедестал, без драматичност, само жена што гледа во својот телефон. Поставена во непосредна близина на Давид, скулптурата намерно се спротивставува на класичниот идеал. Наместо митолошки јунак, овде имаме млада жена со смартфон. Наместо симбол на борба или херојство, имаме момент на саморефлексија.

Но не сите во Фиренца го примија делото со почит. Двајца инфлуенсери, еден италијански и еден странски, беа казнети кога закачија банани на скулптурата со леплива лента. Иако инцидентот заврши без физичка штета, го отвори прашањето: Дали сме подготвени да ја прифатиме современата уметност во класичен контекст? Или уште поважно: дали сме подготвени да ја признаеме вредноста на обичното, особено кога тоа обично лице е црно?

Со Time Unfolding, Прајс пишува нова страница во јавната уметност – страница каде што не само историските, туку и сегашните животи имаат простор за величина. Како што рече кураторот Серџо Ризалити: „Првпат по 600 години, во срцето на Фиренца, не стои митолошки лик, туку современа млада жена.“

Овие дела не се само скулптури. Тие се прашања во бронза: Кој е достоен за статуа? Што значи да се биде величествен? И што ни кажуваат тие што ги избираме да ги славиме – или игнорираме?

Прајс не нуди одговори. Тој само создава простор – и тоа на плочник, а не на пиедестал – за тие прашања да се постават.