Резултати од пребарување

Источна Европа, Балканот и иднината на квир отпорот низ уметност, поезија и теорија Вечерва (4 јуни, среда) со почеток во 19:00 часот, во Скопје ќе се одржи симпозиумот „За квир културата, Балканот, Источна Европа и глобалните транс* побуни“. Настанот обединува не само истражувачи, уметници и активисти од регионот и пошироко, туку и перспективи што ретко добиваат централно место во јавниот дискурс – особено во контекст на Источна Европа, каде историите на квир и транс* заедниците често се игнорирани, избришани или сведени на маргина. Овој симпозиум, што се одвива на крстосница од поезија, теорија, политика и уметност, отвора простор за радикално преиспитување на постоечките општествени норми и државни политики. Темите се движат од архивирање на панк и квир супкултурите во поранешна Југославија, преку телото како простор на отпор, до транс* побуната во контекст на глобалниот капитализам и технорасните структури на моќ. Помеѓу архивот и телото: Марина Гржиниќ и квир историјата на Љубљана Настанот ќе го отвори философката, теоретичарка и уметница Марина Гржиниќ, која со своето излагање „Простори, стратегии, визии“ ќе го лоцира значењето на ЛГБТК+ сцената во Љубљана низ 1980-тите и 1990-тите – период кога панкот, алтернативата и уметничката продукција стануваат јазик на непокорност. Гржиниќ ќе зборува за тоа како овие сцени не само што ја трансформирале локалната културна клима, туку и влијаеле на законодавството и граѓанскиот активизам, поставувајќи темели за човекови права и плурализам. Транс побуни во време на технорасен капитализам: Тјаша Канцлер Во говорот „Транс побуни*“, активистката и истражувачка Тјаша Канцлер ќе понуди длабински осврт на тоа како транс* телата и искуства стануваат политички субјекти во услови на неолиберална репресија, фашизам и војна. Со интерсекциски пристап, Канцлер ќе ги поврзе историите на раса, класа, род и сексуалност со глобалните и локалните механизми на биополитика, и ќе предложи еротиката и поезијата како алатки на револуционерна имагинација. Изложбата како оружје: Јануш Чех и родовите контроверзии Кураторот и визуелен уметник Јануш Чех ќе зборува за контроверзиите околу изложбите што ги креира како дел од проектот А.К.Т. – особено изложбата ПАНК.СУПКУЛТУРА.СОЦИЈАЛИЗАМ, која низ фотографии ја документира и архивира словенечката супкултурна сцена од доцниот социјализам. Чех ќе ја отвори дебатата за тоа како изложбата – особено кога ја третира родовата и сексуалната различност – станува простор на идеолошко надмудрување и политичка интервенција. Поетска екологија на квирот: Весна Липоник Поетесата и истражувачка Весна Липоник во своето излагање ќе го истражува пресекот на квир културата, екологијата и поезијата. Со метафори за избегани свињи, јаболки и берачи на јаболка – Липоник ќе покаже како поетскиот јазик може да биде субверзивен, опасен, и начин на преживување. Поезијата, во нејзината визија, не е бегство од стварноста туку алатка за нејзино радикално преобликување. Фотографијата како документ и бунт: Дијалог меѓу ДК и Марина Гржиниќ Симпозиумот ќе заврши со дијалогот меѓу ДК, долгогодишен член на мултимедијалниот колектив „Стрип кор“ и Марина Гржиниќ, каде ќе се истражува улогата на фотографијата во документирањето и обликувањето на панк, квир и супкултурните движења во регионот. ДК, кој живее и работи меѓу Љубљана, Амстердам, Белград и Виена, ќе сподели согледувања од својата работа што вклучува и хибридни медиуми и долгогодишен активизам во визуелната култура.

Активисти на Гринпис денеска(2 јуни 2025) година, украдоа восочна статуа на францускиот претседател Емануел Макрон од музеј во Париз и ја поставија пред руската амбасада, повикувајќи ја Франција да стави крај на увозот на гас и вештачки ѓубрива од Русија. Акцијата имаше за цел да го привлече вниманието кон она што активистите го нарекоа „двојна игра“ на Макрон во однос на Украина. Според полициски извор, две жени и еден маж влегле во музејот Гревен претставувајќи се како туристи, а потоа внатре ја смениле облеката за да се претстават како работници. Активистите успеале да излезат низ излез за итни случаи со статуата вредна 40.000 евра, која ја покриле со ќебе. Потоа, активистите на Гринпис ја поставиле фигурата пред руската амбасада како дел од акцијата со која бараат од Франција да престане со увозот на гас и вештачки ѓубрива од Русија. „За нас, Франција игра двојна игра“, изјави Жан-Франсоа Жулијар, шеф на Гринпис Франција. „Емануел Макрон го отелотворува овој двоен дискурс: тој ја поддржува Украина, но ги охрабрува француските компании да продолжат да тргуваат со Русија.“ Жулијар рече дека Гринпис го избрале Макрон како цел бидејќи тој има посебна одговорност, додавајќи дека францускиот претседател „треба да биде првиот“ меѓу европските лидери што ќе ги прекине трговските договори со Русија. Франција е еден од најгласните поддржувачи на Киев откако Русија ја нападна Украина во февруари 2022 година. Макрон презеде водство во обидите да се изгради координиран европски одговор за одбрана на Украина, откако американскиот претседател Доналд Трамп го шокираше светот со директни преговори со Русија.

Том Јорк со отворено писмо за ситуацијата во Палестина Отворено писмо на култниот музичар за хуманитарната криза, опасностите од екстремизмот, притисокот врз уметниците и повикот за дијалог и емпатија. ,,За оние на кои им треба да знаат… да ги пополнам празнините Некој човек викаше по мене од темницата, минатата година, додека ја земав гитарата за да ја отпеам последната песна, сам пред 9000 луѓе во Мелбурн, не ми изгледаше како најдобар момент да разговарам за хуманитарната катастрофа што се одвиваше во Газа. Потоа, останав во шок што мојата наводна тишина некако се сфати како соучесништво, и се мачев да најдам соодветен начин да одговорам на ова и да продолжам со останатите концерти од турнејата. Таа тишина, мојот обид да покажам почит кон сите оние што страдаат и оние што починале, и да не го тривијализирам тоа со неколку зборови, им овозможи на други опортунистички групи да користат заплашување и клевета за да ги пополнат празнините, и жалам што им ја дадов таа шанса. Тоа зема тежок данок на моето ментално здравје. Би се надевал дека за секој што некогаш слушнал нота од музиката на мојот бенд или која било музика што сум ја создал низ годините, или ги погледнал уметничките дела или ги прочитал стиховите, би било очигледно дека не би можел да поддржам никаква форма на екстремизам или дехуманизација на другите. Сè што гледам во животното дело со моите колеги музичари и уметници е спротивставување на таквите нешта, обид да се создаде дело што оди подалеку од тоа што значи да се биде контролиран, принуден, загрозен, да се страда, да се биде заплашен... и наместо тоа, да се поттикне критичко размислување надвор од границите, заедништвото на љубовта и искуството и слободното креативно изразување. Звучи банално... но е вистина. Додека нашите животи течат нормално, овие бескрајни илјадници невини човечки души сè уште се протеруваат од земјата... за што? Во исто време, несомнениот рефрен „Слободна Палестина“ што нè опкружува сите не одговара на едноставното прашање зошто сите заложници сè уште не се вратени? Од која можна причина? Зошто Хамас ги избра навистина ужасните дела од 7 октомври? Одговорот изгледа очигледен, и верувам дека и Хамас избира да се крие зад страдањето на својот народ, на подеднакво циничен начин за свои цели. Исто така, мислам дека има уште една и исклучително важна поента што треба да се истакне. Ловот на вештерки на социјалните мрежи (ништо ново) од која било страна, кои вршат притисок врз уметниците и врз кого и да им текне таа недела, да даваат изјави итн., прават многу малку освен што ја зголемуваат тензијата, стравот и претераното поедноставување на сложените проблеми кои заслужуваат соодветна дебата лице в лице од луѓе кои искрено сакаат убивањето да престане и да се најде разбирање. Овој вид намерна поларизација не им служи на нашите сограѓани и го овековечува постојаниот менталитет „ние наспроти нив“. Таа ја уништува надежта и одржува чувство на изолација, токму оние нешта што екстремистите ги користат за да ја задржат својата позиција. Ние им го олеснуваме криењето на очиглед ако претпоставиме дека екстремистите и луѓето што тие тврдат дека ги претставуваат се едно исто, неразделни. Ако нашиот свет некогаш успее да ги надмине овие мрачни времиња и да најде мир, тоа ќе се случи само кога повторно ќе го откриеме она што ни е заедничко, а екстремистите ќе бидат вратени да седат во темнината од каде што дошле. Целосно сочувствувам со желбата „да се направи нешто“ кога секојдневно сме сведоци на такво ужасно страдање на нашите уреди. Тоа е сосема логично. Но, сега мислам дека е опасна илузија да се верува дека повторното објавување или пораките од една или две реченици се значајни, особено ако се за осуда на вашите сограѓани. Постојат ненамерни последици. Тоа е викање од темнината. Тоа не е гледање на луѓето во очи кога зборувате. Тоа е правење опасни претпоставки. Тоа не е дебата и не е критичко размислување. Важно е дека е отворено за секаков вид онлајн манипулација, како механичка, така и политичка. Која е алтернативата? Не можам лесно да одговорам на тоа. Знам дека во заедниците ширум светот оваа тема сега е опасно токсична и се наоѓаме во неистражени води. Треба да се вратиме назад. Сигурен сум дека, до овој момент, она што го напишав овде на никаков начин нема да ги задоволи оние што избираат да ме напаѓаат мене или оние со кои работам, тие ќе потрошат време барајќи пропусти и причини за да продолжат, ние сме можност што не треба да се пропушти, без сомнение, и од која било страна. Ова го напишав со едноставна надеж дека можам да им се придружам на многуте милиони други кои се молат ова страдање, изолација и смрт да престанат, молејќи се колективно да ја вратиме нашата хуманост и достоинство и нашата способност да постигнеме разбирање... дека еден ден наскоро оваа темнина ќе помине.”- Том Јорк Во 1995 година, познатиот музичар и продуцент Брајан Ино (Brian Eno) ги поканил Radiohead да придонесат со песна за хуманитарниот компилациски албум наречен „The Help Album“. Овој албум бил организиран од хуманитарната организација War Child, со цел да се соберат средства за помош на децата погодени од војната во Босна и Херцеговина.

Дизајнерката Анета Трпчевска преку брендот „Акреа“ гради мост помеѓу етничките кодови и современата мода – со почит кон културното наследство, женската енергија и автентичната рачна изработка, таа ја трансформира традицијата во жива, нослива уметност. Етничките кодови не се само визуелни украси или естетски избори – тие се комплексен систем од симболи, бои, техники и материјали што ја носат душата на одредена култура. Во нив се вткаени спомени, вредности и животни филозофии на заедниците што ги создавале и ги пренесувале низ генерации. Модата и дизајнот, како особено визуелни и комуникативни форми, имаат потенцијал не само да ги претстават овие кодови, туку и да ги трансформираат во нови јазици на израз, под услов тие да бидат разбрани и почитувани. Во последните децении, глобализацијата на модата создаде хибридни естетики, но и бројни етички дилеми. Модните брендови често ги „позајмуваат“ локалните мотиви и техники како визуелни украси, губејќи го нивниот изворен контекст. Таквата културна апропријација се разликува од акултурацијата – процес кој подразбира взаемно влијание, почит и соработка. Кога автентични традиционални елементи се интегрираат со внимание и дијалог, тогаш тие не се инструментализираат, туку добиваат нов живот, притоа зачувувајќи ја својата суштина. Во модата, апропријацијата честопати ги сведува автентичните етнички мотиви на површен декоративен слој, користен за да создаде чувство на "боемски" или "етно" стил. Притоа се губат контекстот, значењето и авторството на тие мотиви. Наспроти тоа, вистинското интегрирање на локалната култура бара чувствителност, соработка и длабоко разбирање. Бара почит кон занаетот, кон историјата, и кон луѓето зад традицијата. Токму во тој пресек помеѓу локалната припадност и современото изразување се роди приказната на „Акреа“. „Приказната си се пишуваше години наназад,“ вели креаторката Анета Трпчевска: „во мојот тефтер со желби.“ Посветеноста на македонската култура, посебно на женскиот ракопис во традиционалниот вез, древните зборови и археолошките артефакти, не претставува само визуелен избор – туку идентитет, став и животна мисија. Таа не се занимава со површна референца кон традицијата, туку ја интерпретира преку сопствено образование, археолошки знаења и интуитивно истражување. Изборот на мотиви, нивната трансформација во дизајн, и целата наративна архитектура на „Акреа“ се дел од еден чин на културна ревитализација – не на пазарна експлоатација, туку на емпатична и одговорна креација. ДИВА: Како започна твојата приказна со дизајнот и рачната изработка? Дали уште од почеток знаеше дека ова ќе ти биде патот, или тоа беше процес на откривање низ искуство и интуиција? Што беше пресудниот момент кога сфати дека ова не е само хоби, туку твој идентитет? Анета Трпчевска(Акреа): Приказната си се пишуваше години наназад, во мојот тефтер со желби. Од секогаш посакував и знаев дека доколку работам нешто свое, тоа ќе биде креативно, уникатно и поврзано со македонската култура и традиција. Од секогаш бев сигурна дека доколку ја реализирам долгогодишната желба, тоа ќе биде мојот белег и идентитет, а не само хоби. Зошто токму „Акреа“? Како се роди ова име, што значи за тебе, и кога почувствува дека е време да изградиш свој бренд, свој универзум? Колку е тешко да се даде форма на нешто што носи и лична приказна и поширока културна мисија? Истражувајќи стари, антички македонски зборови, „акреа“ се издвои сама уште пред да го откријам значењето на зборот. Убавото, длабоко значење кое го носи, совршено се вклопи во приказната – мојата лична и во приказната на целиот Акреа концепт. Зборот ја слави женската енергија, женската храброст, вештината, убавината. Акреа како ќерка, како божица. Во периодот после завршувањето на долгогодишниот работен ангажман, мојот немирен и креативен дух не ме остави мирна и тогаш се случи пресудниот момент – приказната на Акреа да излезе од тефтерот со желби и идеи. Македонските везови, симболи и културното наследство се во срцето на твоите дизајни. Кога започна оваа врска? Што најмногу те фасцинира кај тие традиции – естетиката, симболиката, приказните зад нив – и како одлучуваш што и како ќе преточиш во современ јазик на модата? Врската со културното наследство, традицијата и уметноста постои од одамна. Љубовта и интересот кон културното наследство беа клучни и во одлуката за моето образование – јас сум дипломиран историчар на уметност и археолог. Стручното знаење и богатото работно искуство беа квалитетна основа која ми беше од голема помош во креаирањето на Акреа. Фасцинирана сум од македонскиот народен вез, од сета вредност и значење претставени во вештината на македонската жена – вековноста, пренесувањето од генерација на генерација, чувањето на носиите како најголемо богатство и светост. Боите, шарите, тајните кодови скриени во нив и мистичноста со која зрачат. Уникатноста на археолошките артефакти, нивното значење во македонската археологија и посебноста. Народните обичаи, сета нивна специфичност и начинот на изведување се особено фасцинантни. Мотивот кој ќе го обработам го избирам водена од интуицијата. Во изборот влијае и приказната што ја носи, значењето, теренското истражување, користењето на стручна литература. Кога ќе се поврзат повеќе аспекти, од мотивот се креира дизајн. Како успеваш да останеш верна на себе и на својот ритам во време на брза мода, инфлуенсер култура и визуелна преекспонираност? Што е она што те држи настрана од компромисите што ги прават многу дизајнери за да „опстанат“ на пазарот? Кога започнував со Акреа, бев помалку скептична како ќе биде прифатен концептот во современото време кое го живееме – време на дигитализација, вештачка интелигенција, инфлуенсери, слепо следење на трендови. Но не отстапив и не се откажав од мојата замисла. Останав верна на себе затоа што верував во мојот концепт. Особено ме радува што Акреа за брзо време беше прифатена со воодушевување, концептот беше препознаен и веќе создаваме едно големо и убаво Акреа семејство. Концептот е интересен затоа што претставува спој на минатото и историјата со современото. Културното наследство и традицијата се претставени со современ, креативен израз на нов и уникатен начин. Дизајните и производите се адаптирани на современиот начин на живот – достапни и прифатливи за секого. Кои се најголемите предизвици со кои се соочуваш како независна дизајнерка во Македонија? Недостиг на институционална поддршка, финансии, платформи? И од друга страна – што или кој ти е најголем извор на поддршка во ова патување? Предизвиците се огромни и многубројни. Не е нималку едноставно сам да ја раскажуваш својата приказна, да биде препознаена и прифатена. Не е воопшто едноставно, чувствата кои се вткаени во секој еден дизајн и производ да допрат до другите – затоа што за мене дизајните не се само обични цртежи, тоа е мојот свет, дел од мене, љубов. Од друга страна, независноста овозможува креативна слобода која е многу значајна и безценета. Дел од предизвиците се и недостатокот на институционална поддршка, самофинансирањето и пласманот на производите. Но постои и позитивна страна – најблиските, семејството и пријателите, од кои ја добивам најголемата поддршка. Каде го гледаш брендот „Акреа“ во следните неколку години? Размислуваш ли за нови колекции, проширување, интернационален пласман? И конечно – каква порака би испратила до сите што веруваат во рачната работа, локалната традиција и модата како културен израз, не само тренд? Плановите и желбите за иднината на Акреа се многубројни. Дел од нив се свое продажно и креативно катче, нови начини на изработка на дизајните, нови производи. На секоја замисла и идеја може да ѝ биде даден живот само доколку силно веруваш во себе и во својот сон. Со многу работа, посветеност и љубов, секој сон е возможен.

Со интензивна, но топла атмосфера и проекција на делата кои го носат потписот на филозофската мисла, завчера свечено заврши 15. јубилејно издание на Филозофскиот филмски фестивал. Последната вечер во Кинотеката ја заокружи проекцијата на селекцијата на видеоесеи (во избор на м-р Ивана Мирчевска) и филмот „Витгенштајн“ на Дерек Џарман, во чиј контекст беше прикажано и видео излагање на неодамна починатиот Ернесто Ередеро дел Кампо – културен аташе на Шпанија во Скопје и посветен поддржувач на фестивалот. Вечерта кулминираше со доделување на фестивалските награди. Жирито, во состав Хасан Сердар Гергерлиоглу (Турција), Кумјана Новакова (Македонија) и д-р Мартин Ередеро Кампо (Шпанија), за најдобар долгометражен филм го избра непалскиот „Шамбала“ на режисерот Мин Бахадур Бхам. Тие го оценија како филм со редок визуелен интегритет и длабока емотивна резонанца, истакнувајќи дека „преку тишина, ритуал и пејзаж, 'Шамбала' нè повикува да се соочиме со непостојаноста, одговорноста и природата на искупувањето“. Публиката, пак, својот глас му го даде на канадскиот филм „Универзален јазик“ на Метју Ренкин, кој го доби признанието „Златен був“ за најдобар долгометражен според гледачите. Во категоријата за краткометражни, жирито ја издвои венецуелската „Горчлива трпеза“ на Хорхе Тиелен Арманд – филм кој, преку едноставен симбол како пакетче тестенини, отвора глобални теми за миграцијата и сиромаштијата. Наградата од публиката за краткометражен филм ја доби „Барајќи рече заборавив“ на Наоми Пасифик, која им се заблагодари на гледачите што ги препознале темите инспирирани од филозофската литература што ја оформила во младоста. Специјалното признание „Стефан Сидовски – Сидо“ му беше доделено на „Возвишени врвови“ на Диего Салгадо, за начинот на кој филмот ја обработува младоста како идеја – и буквално и алегориски. Како дополнителен знак на признание, Салгадо доби и оригинална уметничка слика од Соња Чингарова-Фотева. Водител на вечерта беше координаторот на фестивалот, Андреј Медиќ Лазаревски, кој во завршното обраќање праша: „И после 15 години – Што? Што ќе следи? Не знаеме ниту ние...“, но посочи дека фестивалот, иако завршува една целина, останува отворен за идни трансформации. Под мотото „Провокативен. Полемичен. Поетичен“, фестивалот оваа година се одржа од 22 до 28 мај, во организација на Филозофското друштво на Македонија, во соработка со Кинотеката и Филозофскиот факултет при УКИМ, и со поддршка на Агенцијата за филм. ФФФ останува редок културен простор каде што филмот и мислата не се исклучуваат – туку се предизвикуваат.

Претстојниот „Викенд на гордоста – Скопје 2025“, под тематската рамка ЈУГОКВИР, свечено ќе биде отворен на 3 јуни во Музејот на современа уметност (МСУ). Програмата започнува во 20:30 часот со импресивната изложба „ПАНК. СУПКУЛТУРА. СОЦИЈАЛИЗАМ. АРХИВИ И ФОТОГРАФИЈА ОД СЛОВЕНИЈА“, која ќе биде проследена со симпозиум на тема „За квир културата, Балканот, Источна Европа и глобалните транс* побуни“ на 4 јуни. Големата архивска поставка во МСУ, курирана од филозофката и теоретичарка Марина Гржиниќ во соработка со Славчо Димитров, нуди ретка можност за домашната публика. Според кураторскиот текст, "со изложбата на сеопфатен начин се истражува пресекот на фотографијата и словенечкото панк-движење во периодот од 1977 година до средината на 1980-тите години, заедно со периодот што му претходел и што следувал по панкот." Ова е петто издание на изложбата, која по успешното отворање во Цанкарјев дом во Љубљана, патуваше низ Пфорцхајм, Грац/Лафелд и Нови Сад. Во Скопје, како што објаснува Гржиниќ, изложбата е "приспособена на просторниот капацитет на галеријата и фокусот на Коалицијата Маргини на нејзината сексуалност, супкултурата и перформативните аспекти." Посебен акцент е ставен на "супкултурните и алтернативните настани во Љубљана во текот на 1980-тите години, вклучително и појавата на ЛГБТ+ заедницата, подемот на групи каква што е Лајбах и други смели, субверзивни активности." Меѓу уметниците чии дела се изложени се Јанез Богатај, Јануш Чех, Божидар Доленц, Тоне Стојко, групата Релации / 25 години Лезбејска група ШКУЦ-LL и Игор Видмар. Кураторскиот текст понатаму ја нагласува улогата на фотографијата, наведувајќи дека таа "се претвори во суштински медиум за распространување на пораките на панкот за општествените и политичките прашања и понуди алтернативни перспективи и визуелно го долови етосот на времето." Се додава дека "панк-фотографијата често документира провокативни чинови и пркос кон конвенционалните норми." Словенечкиот панк, освен критика на системот, претставувал и "просоцијалистички бунт на работничката класа и на младите против општествената неправда, политичката апатија и економската криза." Целта на поставката е да се истакне "отпорот како политичка категорија што му се спротивставува на телото на политиката со политиката на телото." Изложбата е реализирана во соработка со Истражувачкиот центар при Словенечката академија на науките и уметностите (ЗРЦ САЗУ). Во Скопје, таа е организирана од Коалиција МАРГИНИ во рамки на Викендот на гордоста, во партнерство со МСУ и ЛГБТИ Центарот за поддршка, со дополнителна поддршка од ИЦ при САНУ, Љубљана, д-р Ото Лутар, како и од А.К.Т; од Пфорцхајм и уметничкиот директор Јануш Чех. Повеќе: Ревизија на идентитетите: Скопје го најавува фестивалот „Викенд на гордоста – Скопје 2025“ Програмата продолжува на 4 јуни во КСП Јадро, со почеток во 19:00 часот, каде ќе се одржи симпозиумот „За квир културата, Балканот, Источна Европа и глобалните транс* побуни“. На него ќе учествуваат истакнати автори, уметници и истражувачи како Марина Гржиниќ, Тјаша Канцлер, Весна Липоник, Јануш Чех и ДК од Словенија, Германија, Австрија и Шпанија. Тие ќе дискутираат за "историите и современите стратегии на отпор на ЛГБТ+, квир и транс заедниците во однос на државната моќ, доминантните наративи и глобалниот технокапитализам", со цел артикулирање на "радикални и деколонијални визии за идни побуни и политички заедништва." Фестивалот „Викенд на гордоста – Скопје 2025“ ќе трае од 3 до 14 јуни и ќе се одвива на повеќе локации, вклучувајќи ги МСУ Скопје, МКЦ, КСП Центар-Јадро и Театар Комедија. Организиран е од Коалиција МАРГИНИ – Скопје, во соработка со ЛГБТИ Центарот за поддршка и партнери како Тиииит! Инк., МСУ – Скопје, А.К.Т; од Пфорцхајм, и ЗРЦ САЗУ. Како што се наведува во соопштението, Скопје Прајд Викенд, Прво Па Женско и Перформанс Платформа го посветуваат јуни на современата и критичка перформанс уметност, "како гест на грижа, релациска, политички ангажирана уметничка практика и акт на демократизирана јавна имагинација." Целосната програма на настанот, како и постерот и зборникот на Викендот на гордоста - Скопје 2025 - ЈУГОКВИР, се достапни онлајн. Фестивалот е поддржан од Heinrich Böll Stiftung, Friedrich Ebert Stiftung, А.К.Т; и Global Fund for Women.

Амфитеатарот на Архитектонскиот факултет во Скопје, во средата беше местото каде значајниот архитектонско-уметнички експериментален колектив од Берлин, ПЛОВЕЧКИ УНИВЕРЗИТЕТ, одржа впечатливо предавање. Како што информираа од тимот на АКТО и Факултетот за работи што не се учат (ФРУ), предавачите Кристин Лаз и Дејвид Нил Морзи "исклучително ја заинтересираа публиката". Предавањето, кое се одржа завчера, е дел од програмата „Градот како сцена: еколошки иднини“. Организаторите истакнаа дека со ова предавање воедно се најавува и повеќедневната работилница на колективот со студенти од повеќе сродни факултети во киното на Железничката зграда во Скопје. Според известувањето, " ПЛОВЕЧКИ УНИВЕРЗИТЕТ со своето предавање оставија силен впечаток пред македонската публика составена од различни професионалци и граѓани заинтересирани за нивната работа, токму поради темата на предавањето кое се однесуваше на методи на урбана пракса. " Публиката имаше можност " да се запознае со она што го работат преку нивните еколошко-ахитектонски визии, но и да ги видат урбаните делувања и примери преку кои се обидуваат да го трансформираат јавниот простор." Од АКТО и ФРУ додаваат дека преку дискусијата се отворија и пошироки прашања за тоа што всушност урбаните трансформации и методите кои се користат, значат во јавниот простор во Берлин, ресурсите, поддршката и нивното остварување наспроти она што може да се научи и да се преземе тука, кога размислуваме за урбаните еколошки иднини, одржливоста, но и нови концепти за работа и инспирација. Во фокусот на настанот, како и на целокупната работа на колективот, беше "еколошката одржливост и перспектива на тие трансформации... но и воопшто нивната работа и визии за опстојување." Посетата на колективот на Македонија трае до сабота, а во меѓувреме, тие продолжуваат со практична работа. Како што е наведено во известувањето, "тие продолжуваат да работат на конкретен пример преку киното на Железничката зграда во Скопје, каде заедно со избраните учесници на отворен повик се фокусираат на неговата иднина преку концептите на ре-употреба и сценографска итервенција во јавните простори, демократското и солидарно градење заедништво и потенцијалот кој може да се искористи за вклучување на различни актери кои можат да придонесат за менување на урбаните простори и активностите кои можат да бидат дел од промените на просторот." Мајската програма на „Градот како сцена: еколошки иднини“, според најавите, завршува во сабота, со перформативна јавна работилница на која ќе се презентираат резултатите од повеќедневниот процес насловен како ИДНИНАТА НА КИНОТО [релациите] во ЖЕЛЕЗНИЧКАТА ЗГРАДА-модели на управување преку [урбано] готвење.

Групата ентузијасти „НаТочак“, препознатлива по својата долгогодишна борба за подобри велосипедски услови во главниот град, го најавува 91-то издание на Критичната маса. Под мотото „Ало 091, критично е!“, настанот ќе се одржи во среда, 28 мај 2025 година, со почеток во 17:30 часот на Плоштадот Македонија. Велосипедската поворка ќе се движи низ скопските улици и ќе заврши во Градскиот парк околу 18:30 часот. Ако излезевте од дома пред 10 или 5 години ќе се израдувавте на новооформени јавни простори, на коридори ослободени за пешаци и велосипедисти, на нови велосипедски патеки кои, иако скромни, најавуваа поинаква, поубава иднина за Скопје. Ако излезете од дома денес ќе видите дека изградените и реконструираните патеки не се одржуваат, срушените столпчиња никој не ги обновува, нови вело-држачи не се поставуваат, пристапноста не се подобрува, решенијата не се надградуваат. Она што се подобрило пред 10 или 5 години таму и застанало. Нема заобиколувања околу автобуските постојки, контејнерите седат непоместени точно среде патеките, а од ѓубрето околу нив едвај можете да поминете. Тешко извојуваните вело-победи се претворија во горки вело-порази. Овогодинешната Критична маса носи силна порака, изразена преку симболичниот наслов „Ало 091, критично е!“. Со ова, „НаТочак“ сака да го сврти вниманието на јавноста и надлежните институции кон, како што велат, стагнацијата, па дури и уназадувањето на велосипедската инфраструктура во Скопје. Според нив, ентузијазмот и напредокот што беа видливи пред неколку години, кога се градеа нови патеки и се промовираше велосипедизмот, сега се заменети со негрижа и недостаток на визија. „НаТочак“ ги повикува сите велосипедисти, но и сите граѓани кои сакаат подобро и похумано Скопје, да се придружат на оваа јубилејна, 91-ва Критична маса. Целта е да се испрати јасна порака дека е неопходно итно делување за подобрување на условите за велосипедистите, за поголема безбедност во сообраќајот и за промоција на одржливи начини на транспорт. Заинтересираните можат да го следат Фејсбук настанот за повеќе информации и да ја погледнат планираната рута на возење , кои се достапни на официјалните канали на „НаТочак“ . Исто така, достапни се и промотивни материјали кои учесниците можат да ги споделат за да го поддржат настанот. Придружете се на 91-та Критична маса и бидете дел од гласот што бара подобро велосипедско Скопје! Ало Скопје, критично е!

Во петок (30 мај), во просториите на Europe House Скопје, ќе се одржи ново издание на „Клинци“ — мултимедијален настан кој веќе неколку сезони го отвора просторот за млади автори и авторки, поети и визуелни уметници, да го претстават своето творештво пред публика. Настанот е во организација на младинската организација „Култура Бета“ во соработка со Europe House Скопје. Овојпат фокусот паѓа на четири млади поетеси: Гала Матевска, Ана Тодоровска, Ана Шапкарова и Светла Јакшиќ , кои со своите стихови ќе понудат увид во современиот поетски глас на новата генерација. Нивното книжевно читање ќе се одвива во придружба на самостојна изложба на визуелната уметница Сара Митковска , чија работа внесува дополнителна димензија на чувствителност, боја и визуелен ритам во настанот. Модератор на вечерта ќе биде Андреј Медиќ Лазаревски. „Клинци“ е жива сцена на која се сечат патиштата на литературата и визуелната уметност. Од неговиот почеток досега, на оваа сцена се претставиле над триесетина поети и поетеси и дваесетина визуелни уметници — бројка што зборува за ангажираноста и енергијата со која оваа иницијатива го поттикнува младинското културно творештво. Настанот започнува во вечерните часови, а влезот е слободен.

Контроверзната раперка Азилија Бенкс повторно е во центарот на вниманието, овој пат со остри критики упатени кон организаторите на легендарниот музички фестивал Гластонбери. Преку својот профил на социјалната мрежа Х (поранешен Твитер), Бенкс го изрази своето незадоволство од овогодинешната листа на изведувачи, изјавувајќи дека фестивалот е „некако пропаднат“. Претходно овој месец, Гластонбери ја објави програмата за 2025 година, најавувајќи ги Нил Јанг, The 1975 и Оливија Родриго како главни ѕвезди. Покрај нив, на сцената на Ворти Фарм во Пилтон, Сомерсет, од 25 до 29 јуни ќе настапат и Charli XCX, Biffy Clyro, Noah Kahan и многу други, со најава за уште имиња во наредните месеци. Сепак, Бенкс не е импресионирана. Таа јавно ги доведе во прашање одлуките за рангирање на изведувачите. „Во кој свет The 1975 се повисоко рангирани од Franz Ferdinand и The Libertines во Англија?“ – прашува Бенкс во својата објава. „Во кој свет Charli XCX е повисоко рангирана од Deftones?? Повисоко од Pink Pantheress? Во Велика Британија????“ Раперката исто така го истакна отсуството на имиња како Central Cee, Honey Dijon, Basement Jaxx и Shygirl, кои според неа, заслужуваат место на престижниот фестивал. Интересно е што интересот за Гластонбери и понатаму е огромен. Првата тура билети за 2025 година беше распродадена за само 35 минути во ноември минатата година, а организаторите воведоа и нов систем за онлајн купување, што предизвика поделени реакции кај фановите. Минатата година, главни ѕвезди на фестивалот беа Coldplay, Дуа Липа и SZA, а публиката уживаше и во настапите на IDLES, Fontaines D.C., The National и LCD Soundsystem. Емили Ејвис, една од организаторите, потврди дека 2026 година ќе биде година за одмор за фестивалот, со цел да се „одмори земјиштето“, што значи дека Гластонбери ќе се врати во 2027 година. Критиките на Бенкс кон The 1975 можеби имаат и подлабока позадина. Во декември 2024 година, таа се закани дека ќе го тужи фронтменот на бендот, Мети Хили, откако тој ѝ се закани со физичко насилство поради нејзините коментари за неговата пријателка и соработничка, Charli XCX. Хили подоцна ја избриша објавата и се извини, но Бенкс побара отштета од 1 милион долари.

Културно-информативниот центар – Скопје со богата програма што ги слави аналогната фотографија, графичките техники и ракотворната креативност во рамки на европската иницијатива за културна размена. Од 28 мај до 20 јуни, Културно-информативниот центар – Скопје ќе го отвори својот простор за програмата на Европскиот месец на креативноста. Настанот, кој се одвива во рамки на пошироки европски културни мрежи, ќе понуди изложби и работилници што го слават експериментот, аналогната уметност и човечката рака како медиум на изразување. Програмата започнува на 28 мај со изложбата „Три години игра со светлината“, селекција од ЗРНО фестивалот за алтернативна фотографија, која ќе се отвори во 20 часот во Продажниот ликовен салон на КИЦ. Станува збор за можност да се погледне опусот на автори што работат во технички сложени и визуелно неочекувани фотографски процеси како мокар колодиум, цијанотипија, лумен принт, мордасаж, полароид манипулации, како и класични и експериментални црно-бели техники. Името на изложбата е директна алузија на истрајноста и посветеноста на оваа независна иницијатива која веќе три години гради заедница околу „рачното гледање“ во фотографијата. На само два дена подоцна, на 30 мај, публиката ќе има можност и да се вклучи практично во процесот на создавање на една од најпопуларните благородни техники – цијанотипијата, на специјализирана работилница под менторство на Сашо Алушевски и Петар Стојановски. Работилницата започнува во 11 часот во истиот салон и е отворена за љубопитници и практиканти од сите нивоа. Фестивалот ЗРНО, основан како одговор на дигиталната заситеност, низ годините успеа да изгради респектабилна позиција на културната мапа – не само во Македонија, туку и во поширокиот регион. Над стотина уметници, истражувачи и ентузијасти го имаат претворено фестивалот во живо ткиво на заедничко учење и експериментирање, каде што фотографијата е начин на размислување и начин на гледање и заборавените процеси добиваат нов живот преку современи читања. Во втората половина на програмата, вниманието се префрла кон графичките уметности. На 2 јуни во изложбениот салон Империјал 2, во 20 часот, ќе се отвори изложбата „Графичка имагинација во сито печат“, која носи фокус на техника што сè поретко се применува во дигиталната ера – сито печатот. Изложбата ќе ги обедини делата на десет уметници од различни генерации, меѓу кои и Илија Аџиевски, Родољуб Анастасов, Павле Кузмановски, Дијана Томиќ Радевска, Горјан Ѓорѓиев и други. Секој од овие автори има својот визуелен глас, но заедничко им е чувството за материјалот, печатот и текстурата – нешто што сито печатот особено нагласува. Оваа изложба е повик на сеќавање за занаетот, но и актуелна рефлексија за телесноста на отпечатеното во време кога екранот е доминантен медиум. Следува и работилница за сито печат, на 4 јуни во 12 часот, со ментори Зоран Младеновски и Јован Атанасовски – двајца уметници кои со години ја практикуваат и пренесуваат оваа техника, особено на млади генерации дизајнери и графичари. Присутните ќе имаат можност да се запознаат со целиот процес: од подготовка на шаблони до рачното печатење, што го прави ова искуство и едукативно и хедонистичко. Програмски осврт: -28.5, 20:00 ч. – Отворање на изложбата „Три години игра со светлината“, Продажен ликовен салон - 30.5, 11:00 ч. – Работилница за цијанотипија -2.6, 20:00 ч. – Изложба „Графичка имагинација во сито печат“, Изложбен салон Империјал 2 -4.6, 12:00 ч. – Работилница за сито печат

Инди рок ветераните Guided By Voices не се распаѓаат – напротив, подготвуваат нов албум со наслов „Thick Rich And Delicious“. Наместо распаѓање на бендот, нов албум. Така изгледа одговорот на легендарниот инди рок бенд Guided By Voices на шпекулациите дека нивниот четиридецениски музички пат е пред крај. Само три месеци по излегувањето на нивниот 41. албум „Universe Room“, групата најави дека на 31 октомври ќе го издаде новиот — „Thick Rich And Delicious“, втор по ред за 2025 и неверојатно — 42-ри во нивната кариера.Guided By Voices ги побиваат гласините за распад со најавата на нов албум – веќе 42-ри по ред Причина за хаосот? Еден недолжен поткаст. Сомнежите околу евентуален крај започнаа кога гитаристот Боби Беар Џуниор, гостувајќи на подкастот Raw Impressions на Лу Барлоу од Dinosaur Jr. и неговата сопруга Адел, во еден момент изјави: „Се распаѓаме. Никогаш нема да одиш на наш концерт. Готово е.“ Но, како што се испостави — распаѓањето на кое се повикувал Беар Џуниор било… интернет конекцијата. Адел подоцна за Brooklyn Vegan изјави дека имале „многу технички проблеми за време на снимањето“, со што потврди дека изјавата била извадена од контекст и погрешно протолкувана. Сепак, иако бендот не планира нови концерти во блиска иднина, студиската работа не застанува. Адел објасни: „Мислам дека не планираат повеќе настапи во живо, но очигледно — сѐ уште снимаат!“ Историја на интензитет без преседан Guided By Voices се оформени во Дејтон, Охајо, и со деби албумот „Devil Between My Toes“ од 1987 го почнаа својот уникатен, лоу-фај звук кој ги направи култни херои на американската инди сцена. Од 1987 до 2004 издадоа низа влијателни албуми, па направија пауза, се вратија во 2010, повторно пауза во 2014, и конечно стабилизирање во 2016 — со Беар Џуниор и басистот Марк Шуе како нови членови. Од тогаш, продуктивноста им е со турбо-погон: „Thick Rich And Delicious“ ќе биде 20-ти албум во последните 10 години.