ТОЈ БЕШЕ ТОМ ВЕРЛЕН: „Да бев момче, ќе бев тој”

PS

ТОЈ БЕШЕ ТОМ ВЕРЛЕН

Од Пети Смит за Њујоркер

30 јануари 2023 година

Се разбуди со звукот на водата што капеше во за’рѓаниот мијалник. Улиците долу беа искапени во средновековна месечева светлина, одекнувајќи тишина. Лежеше таму борејќи се со ужасот на убавината, додека ноќта се одвиткуваше како кинеска преграда. Лежеше треперејќи, закован од треперливите движења на вонземјаните и ангелите додека се формираа зборовите и мелодиите на „Marquee Moon“, капка по капка, нота по нота, од состојба на мирна, но злобна возбуда. Тој беше Том Верлејн, а тоа беше неговиот процес: префинето измачување.

Роден како Томас Џозеф Милер, израснат во Вилмингтон, Делавер, го напуштил својот родителски дом и го излупил своето име, отфрлена кожа свиткана во аголот на скромната гаража меѓу купишта користени климатизери кои го барале постојаното професионално внимание од неговиот татко. Имаше хокејски стапчиња и велосипед и купишта стари весници на Том расфрлани во задниот дел, покриени со сенишни контури на искривени предмети; тој ќе ги прегазуваше лимените конзерви додека не се сплескаат, едвај препознатливи, а потоа ќе ги попрскаше со златна боја, неговите дводимензионални скулптури, секоја од нив претставуваше восхитена музичка фраза. Во средно училиште свирел на саксофон, прифаќајќи ги Џон Колтрејн и Алберт Ајлер. Тој играл и хокеј, а кога летечкиот пак, му ги избил предните заби, тој беше должен да го остави саксофонот и да се посвети на електричната гитара.

Тој живееше дваесет и осум минути од местото каде што израснав. Можевме лесно да залутаме во истата Вава на границата Вилмингтон-Јужен Џерси во потрага по Јо-Ху или Тејстикејкс. Можеби сме се сретнале: две црни овци, на некој рурален  потег, секој  од нас носи книги со поезијата на француските симболисти - но тоа не се случи. Дури во 1973 година, на улицата Источна десетта, спроти црквата Свети Марко, каде што ме запре и ми рече: „Ти си Смит“. Тој имаше долга коса, а ние се приметивме еден со друг, и двајцата ја одгласувавме иднината, обајцата носевме облека што тие повеќе не ја носеа. Го забележав начинот на кој неговите долги раце висеа, и подеднакво долгите и убави дланки, а потоа тргнавме секој по својот пат. Така, до Велигденската ноќ, 14 април 1974 година. Лени Кеј и јас фативме ретко такси возење од театарот Зигфелд откако ја видовме премиерата на „Дами и господа: Ролинг Стоунс“, директно до Бовери, за да гледаме нов бенд наречен Television.

Клубот беше CBGB. Имаше само неколкумина присутни, но Лени и јас веднаш бевме обземени со него, со масата  за билјард и тесниот бар и ниската бина. Она што го видовме таа вечер беше наша рода, нашата иднина, совршено спојување на поезија и рокенрол. Додека го гледав Том како свири, си помислив, да бев момче, ќе бев тој.

Одев да ги  гледам Television секогаш кога тие свиреа, најмногу за да го видам Том, со неговите бледо сини очи и врат како лебед. Наведната глава, држејќи го својот Џезмастер, пуштајќи лелави облаци, чудни улички населени со ситни луѓе, убиство на врани и плач на птици модрици кои итаат низ репликата на вселената. Сето тоа преточено низ неговите долги прсти, давејќи го вратот на гитарата.

Во текот на следните недели, се зближивме. Додека шетавме по градските улици, импровизиравме тековни приказни, нашите сопствени „Арапски ноќи“. Откривме дека и двајцата ги сакаме делата на ерменскиот американски композитор Алан Ховханес, а наше омилено дело е „Молитва на Свети Григориј“. Испитувајќи ги меѓусебно сопствените полици за книги, бевме изненадени кога откривме дека нашите книги се речиси идентични, дури и оние од автори кои тешко се наоѓаат. Косери, Хедајат, Тутуола, Мрабет. И двајцата бевме независни книжевни извидници, во ситуација да ги споделиме нашите тајни извори.

Тој ждереше поезија и крофните на Ентенман прекриени со темно чоколадо, ги голташе со кафе и цигари. Понекогаш изгледаше сонливо и далечно, а потоа одеднаш се кршеше од смеа. Тој беше ангелски, но помалку демонски, стрип лик, со милост на дервиш. Тогаш го познавав. Сакавме да се држиме за раце и да поминуваме часови прелистувајќи ги полиците на Flying Saucer News и да одиме на Четириесет и осмата улица и да гледаме по излози гитари што никогаш не би можел да си ги дозволи и да се возиме на траектот Стејтен Ајленд после три сета во CBGB и да се качуваме на шест катови до станот на Единаесетата Ист улица, и лежејќи заедно на душек, гледајќи во таванот и ослушнувајќи го дождот а слушавме нешто друго.

Немаше никој како Том. Тој поседуваше детска дарба да преобрази капка вода во поема која некако се престори во музика. Во неговите последните денови тој ја имаше несебичната поддршка од посветените пријатели. Бидејќи немаше деца, тој ја прими со добредојде љубовта што ја доби од мојата ќерка Џеси и мојот син Џексон.

Во неговите последни часови, гледајќи го како спие, патував назад во времето. Бевме во станот, и тој ми ја скрати косата, а некои парчиња штрчеа вака и онака, па ме нарече Вингхед. Во годините што следеа, едноставно Винг. Дури и кога станавме постари, секогаш Винг. А тој, момчето кое никогаш не порасна, се крева над Омега, златна нишка во живописната виолетова светлина. ♦︎