Фин лежерен муабет помеѓу Анџелик Киџо и Дејвид Брн

Бенинската дива-суперѕвезда Анџелик Киџо(Angelique Kidjo) и Дејвид Бирн(David Byrne) се познавале многу години пред да размислуваат за соработка. Во 2018 година, Киџо го издаде Remain in Light, реимагинација на песните на семиналната плоча на Talking Heads, чиј фронтмен беше Бирн. И во услови на карантин и изолација, и двајцата продолжија напорно да работат, со Киџо - која е номинирана за три Греми оваа година, вклучително и најдобар глобален музички албум и најдобра глобална музичка изведба, а освои еден - најдобар глобален музички албум, - глуми во Yemanja, музичка театарска претстава што таа ја создаде со нејзината ќерка , а Бирн глуми во Американска утопија, адаптација на Бродвеј на неговиот десетти студиски албум. Двајцата остануваат блиски, иако во светло на пандемијата, досега немаа подолга шанса да разговараат. Со цел повторно да се поврзат, тие се слушнаа на телефон за да разговараат за африканското музичко претприемништво, генерациските смени во моќта и гласот на младите уметници и што ќе следува за Afrobeats жанрот воопшто.

ДЕЈВИД БИРН: Како си?

АНГЕЛИКА КИЏО: Добра сум. Ти?

БИРН: Многу сум добар.

КИЏО: Ја гледам Американска утопија насекаде, сите зборуваа за неа. Јас викам: „Го видов, а и јас бев на сцената!“

БИРН: Сè уште одиме.

КИЏО: Тоа е прекрасно шоу. Ако престане, нешто не е во ред.

БИРН: Па, тоа го правам веќе долго време.

КИЏО: Но ти сакаш да го правиш тоа, нели?

БИРН: Сакам да го правам тоа. Чувството е добро, бендот е одличен, реакцијата на публиката е одлична. Се чини дека зборуваме за работи што луѓето ги чувствуваат.

КИЏО: Тоа е впечатокот што го добив од луѓето, бидејќи тие беа како: „Човек, не го очекувавме тоа. Чувството е дека е навремено“.

БИРН: Зборувајќи за навремено, сакам да прашам за твојот албум, бидејќи работевте со некои африкански уметници.

КИЏО: Да.

БИРН: Во минатото работевте со кубански уметници и им оддадовте почит на Селија и бразилските уметници. Си помислив: „Ох, сега се враќаш во Африка! Поинаку е од претходно.

КИЏО: Да, се смени.

БИРН: Се смени, а доаѓаат многу нови уметници.

КИЏО: И тие имаат различни визии за се́.

БИРН: Кажи ми за тоа.

КИЏО: Како африкански уметник, интересно е да се видат жестоко независни [уметници]. Кога почнав, ми требаше издавачка куќа за да имам кариера. Денес тие сакаат самостојно да ја издаваат својата музика, бидејќи интернетот им овозможува веднаш да бидат насекаде. Интересно е да се слушне како велат: „Ние ја поседуваме нашата музика“. Тие се претприемачи и го бараат овој простор.

БИРН: Токму така. Можеби мислите: „Можеби такво нешто може да се случи во Соединетите држави“.

КИЏО: Ама не во Африка.

БИРН: Тоа се случува во Африка! Тамошните претприемачи решија да ги започнат овие стриминг услуги кои беа отворени за сите уметници. Тие можеа да го поседуваат нивниот материјал - немаа издавачка куќа или некој што ќе им каже како да го направат тоа - и да го проследат до огромна публика.

КИЏО: Да. Само што се вратив од Јужна Африка, и има еден млад диџеј наречен Шимза. Од ведро небо, тој реши да ја преработи мојата песна „Аголо“ и едноставно се разнесе насекаде.

БИРН: [Се смее]

КИЏО: Јас си велам: „Што се случува? Се сретнавме и тој ми рече: „Пораснав со таа песна и ја има насекаде бидејќи се совпаѓа со ослободувањето на Нелсон Мандела“. Во Јужна Африка, таа песна има сосема поинакво значење. Кога става акорди таму, јас сум како: „Ова се судира, човек. Ова нема да успее“. Тој рече: „Верувај ми, ќе успее“.

БИРН: [Се смее] Беше во право.

КИЏО: И денес мислат дека сум актуелна, иако старееме.

БИРН: Знам што сакаш да кажеш.

КИЏО: Сè уште чувствувам дека значиме нешто, дека нашата музика им донесе нешто, дека сакаат и повеќе да искусат и да ја трансформираат во сопствената визија.

БИРН: Иако кукам за тоа колку малку ни се плаќа од стриминг, една од позитивните работи е што возраста не прави толку голема разлика. Наоѓате млади луѓе кои ги слушаат нашите работи, а исто така слушаат и современи уметници.

КИЏО: Тоа е тоа! Тоа е сосема поинаква ера. Го направив мојот последен албум за време на првиот карантин. Во октомври 2020 година, го имаше движењето наречено Крај на САРС во Лагос против полициската бруталност. Посегнав до Јеми Аладе и таа рече: „Тие пукаат во нас!“ Јас ѝ велам: „Тргни се од улица, те молам. Врати се во студио, единственото оружје што го имаме е музиката“. Беше под толку стрес и исплашена. Реков: „Сè што чувствуваш во моментов, само роди го. Таа ја смисли фразата: „Доаѓаме во мир, а не на парчиња“.(we come in peace, not pieces)

БИРН: Мм-хм.

КИЏО: Почитувањето е реципрочно. Така песната стигнува до таму. Сфаќам дека оваа генерација не сака да прифаќа изговори од никого кога ќе згреши. Тие сакаат поинакво општество, и пеат за тоа, и допираат повеќе луѓе отколку што било кој политичар во Африка некогаш бил во можност. Мојот страв е дека во еден момент можеби ќе сакаат да ги спречат. Затоа што луѓето се будат и велат: „Не е нормално да го живееме мизерниот живот што го живееме. Работиме од ден на ден. Не седиме и не чекаме никаква милостина. Нешто мора да се промени“.

БИРН: Мислам дека повеќе млади уметници се вклучуваат во политиката.

КИЏО: Корупцијата ја има насекаде. Ќе биде потребно време пред да почнеме да гледаме млади лидери во Африка. Но, тоа ќе се случи.

БИРН: Се надевам дека тоа ќе се случи, и тие можат да ја избегнат целата корупција.

КИЏО: Ти си првиот што ме натера да сфатам дека корупцијата е удар. Тоа е она што за мене значи „Родена под удари“. Кога зборувате со владини луѓе, си помислив: „О,бестрага, не, токму за ова зборувам“. Корупцијата ни го уништува животот. Парите што можат да се вложат во образованието, здравството, инфраструктурата ги трошат луѓе кои немаат поим. Мора да престане.

БИРН: Се согласувам. Можеби оваа помлада генерација ќе почне да влијае на некоја промена. Многу од современите африкански уметници се многу електронски. Дали е тоа затоа што сега можете да правите музика на лаптоп? Кога и двајцата се пробивавме, требаше да имаш цел бенд, што јас сè уште го правам.

КИЏО: И јас! Но, тие деца не го сакаат тоа.

БИРН: Тие деца само ќе работат на нивните лаптопи и ќе прават неверојатни песни.

КИЏО: А, кога ќе ми ги пратат стемовите, беспрекорно е!

БИРН: Се разбира.

КИЏО: Секогаш го имаат потписот на продуцентот. Поголемиот дел од времето, името на продуцентот беше напишано на задната страна на ЦДто или ЛПто. Сега, кога слушате песна, на крајот или на почетокот, слушате „It’s Kel-P Vibes“.

БИРН: Ахх. Па така знаеш кој ја направи песната.

КИЏО: Точно. Оваа песна постои затоа што јас сум тука - тоа е нов став. Зошто продуцентот да не се гледа во албум што тие го продуцирале? Мора да бидете таму со музиката, што исто така целосно ја менува визијата што ја имаме за продукцијата. Продуцентите кои сега се во Африка, звуците што ги прават се дел од песната.

БИРН: Тоа е вистина. Нашата генерација мислеше на песната како ритам, мелодија и зборови. Но, сега тоа е звукот.

КИЏО: Тоа е звукот. Ако сакаат нешто, бум, го наоѓаат. Способноста на овие млади деца секогаш ме восхитува. Некои од нив немаат ниту големи студија. Мојата песна со Burna Boy - не знам што стави на мојот глас. Тој направи скриншот од машината што ја користеше и ми ја испрати. Реков: „Ти благодарам што ми го испрати тоа, но не се разбирам од оваа машинска работа“. Тие ги создаваат сите овие нови начини на создавање музика за да се изразат себеси, тоа е исто како потврда на „Тука сме за да останеме“. Некоја нова музика од тебе?

БИРН: Сè уште не. Да бидам искрен, за време на длабокиот дел од пандемијата, не можев да пишувам. Секој ден правев многу цртежи. Но, пишување песни - не можев да го сторам тоа. Почнав да пишувам пред околу еден месец и повторно доаѓа. Но, среде пандемијата, не знаев како да реагирам.

КИЏО: Да немав музика, ќе пропаднев. Во првите три месеци единственото место каде што одев беше студиото. Само седев таму и правев музика. Тоа е она што ме одржуваше нормална. Почнав да се занимавам со градинарство, затоа што сакам зеленчук, а не можеше да се најде зеленчук, затоа што ако сакавте храна ќе си ја нарачате преку Интернет. А ти сакаш студија. Јас ги мразам. Морам да бидам на сцената. За прв пат најдов утеха во студиото. Најдов утеха во тоа што можам да седам таму и да имам што да му понудам на светот. Така навистина можев да го контролирам моето ментално здравје.

БИРН: Дали научи да готвиш работи што не си ги зготвила претходно?

КИЏО: Па, пак почнав да печам леб.

БИРН: [Се смее] Јас не го направив тоа. Научив некои други работи.

КИЏО: Омажена сум со Французин. Јаде леб со се. Јаде леб со ориз, кускус, тестенини - што и да ставиш на трпезата. Ако нема леб, тој не го јаде, па морам да печам!

БИРН: Така е.

КИЏО: Ништо не можеше да направиш. Не можевме да се прошетаме никаде. Си помислив: „Што можеме да јадеме што нема да го загрози нашето здравје? Почнав да користам се повеќе и повеќе морско оревче, цимет, куркума и сите тие работи. Станав гуру да гледам што ќе ми се случи во стомакот. Морав да прочитам сè за тоа бидејќи не сакав да бидам болна. Дали готвеше за време на карантинот?

БИРН: Да. Научив неколку мексикански јадења, бидејќи е лесно да се купат мексикански состојки овде. Индиска храна. Мојата партнерка е Индијка, па јас и́ готвев и ја прашував: „Како беше?„

КИЏО: Потоа таа вели: „Некако американизирано. Тоа навистина не е тоа што е“. [Се смее] Морам да те научам како да направиш некои африкански јадења.

БИРН: Знам. Пробав бразилски јадења, како мокека.

KIDJO: Знаеш дека moqueca [го корегираше изговорот], сите тие оброци доаѓаат од Бенин.

БИРН: Да, се разбира.

КИЏО: Како ватапа, на пример, се вика традиционалното крштевање во моето семејство. Тоа е храната што доаѓа со традиционалното крштевање.

БИРН: Не го знаев тоа. Знаев дека сето тоа е африканско.

КИЏО: Традицијата на крштевањето, во основа, е да дознаеме кои предци Бог ги прифаќа да бидат ваш дух-водител за време на вашиот живот на Земјата. Имам проект што го пишувам токму сега со ќерка ми, наречен „Јемања“, за тоа, ја раскажува приказната за ропството преку боговите. Премиерата ќе биде во МСУ на 4 март.

БИРН: Дали е ова театарска продукција?

КИЏО: Да, тоа е мјузикл. Сакам да го видиш. Во моментов правиме проби во Њујорк. Ако имаш време, може да пројдеш.

БИРН: Сакам да го видам. Дали вашата ќерка порасна во САД?

КИЏО: Да, стигнавме овде кога таа имаше четири години. Но, ние одиме во Бенин од нејзината три месеци. Во село, разговара со брат ми. Таму ја имаше и својата традиционална крштевка. Јас сум крстена, но не одам во црква. Дојде кај тебе кога беше мала, се сеќаваш ли на тоа? Таа беше многу мала.

БИРН: Беше многу мала.

КИЏО: Сега има дваесет и осум години и прекрасно го напиша ова дело. Во Африка музиката е во сè. Тоа е како во Бразил - славиме, пуштаме музика. Сакав тоа да биде испреплетено со претставата. Музиката е таму од самиот почеток.

БИРН: Можете ли да ги објасните Оришите за читателите?

КИЏО: Оришаите се живи суштества, избрани од бог. Тие живеат со нас, и секој има идентичен грчки бог. Тие се елементите: оган, гром, вода, железо. Религијата беше првото нешто на кое беа сведоци нашите предци. Пред пет минути, сонцето изгреа и одеднаш има гром. Тешко да се разбере. Тоа е на небото горе, па го фалиш богот во него. Така се создадени Оришаите. Тие се како католичките светци.

БИРН: Би рекол дека за разлика од светците, сите Ориша имаат дел од природата со која се поврзани - без разлика дали се тоа реки, океани, воздух, оган. Во христијанството, јудаизмот, исламот, постои одвоеност од природата, чувство дека човекот мора да има моќ над неа. Со африканските религии, станува збор за живеење заедно со природата и разбирање дека тие се во вас и вие сте дел од нив.

КИЏО: Така велеше баба ми: „Не си тука само поради мајка ти и татко ти. Ти си дел од природата, направена од вода“. За мене, нема вина или осуда што доаѓа со тоа. Религијата не е таму за да ви ја одземе слободната волја или да ви каже што да правите. Тоа беше заканата од католиците кога пристигнаа со ропство и колонијализам - луѓето беа слободни. Нивниот мозок не бил создаден да се трансформира во вина или поседување работи.

БИРН: Добро, значи, назад на музиката. Можеме да се поврземе со музика бидејќи многу од овие духовни практики имаат музика. Очигледно ми е дека ова е изворот на многу популарна музика. Можете да го слушнете во афро-кубанската музика која беше навистина популарна пред неколку децении.

KIDJO: Бразилска музика.

БИРН: Да. Сега, некои од уметниците со кои си работела стануваат популарни овде во Северна Америка. Имаат хитови, соработки со Дрејк и други. Јас и ти се поврзувавме порано, но на тоа ниво на популарни уметници кои се поврзуваат со северноамериканската публика, тоа е вистински пробив. Мислам дека тоа се звуците. Тие ги користат овие електронски звуци и публиката е навикната на тоа. Тоа им е познато. Тие го примаат и велат: „О, да, го чувствувам тоа“.

КИДЈО: Електрониката во Афробитс го смени и тоа, бидејќи некој како Бурна Бој не е само Афробит - тој става денсхол во него. Afrobeats се во центарот, но сè друго може да влезе во него и создава звук. Не постои граница што не можат да ја пробијат. Таа слобода ни дава различни видови звуци. Креативноста зад неа е многу добро осмислена.

БИРН: Дали ќе правиш настапи врз основа на твојата последна плоча или ќе се фокусираш на Јемања?

КИЏО: Да, ми претстојат неколку состаноци. Имам уште еден проект што го подготвувам со Ибрахим Маалуф, трубачот од Либан. Кога решивме да работиме заедно, реков: „Која е историската врска помеѓу Блискиот Исток и Африка? Налетав на кралицата на Шеба, од Судан. Отидов до мудроста на кралот Соломон со гатанки. Од таа средба бил предупреден Менелик, основачот на Етиопија. Избрав седум гатанки и напишавме музика за тоа. Исто така, едно нешто што е објавено во моментов е 12-тата симфонија на Филип Глас. Филип Глас го напиша третиот дел од трилогијата со Дејвид Боуви во Берлин. Тој избра неколку песни и ја напишавме музиката за симфонијата околу неа. Тој рече: „Ќе го направам тоа само ако Анџелик Киџо биде солист“.

БИРН: Ау браво. Значи, навистина се врати на настапите во живо?

КИЏО: Да. Чудно е да се гледаат луѓе со маски.

БИРН: Музиката е секогаш тука. Секогаш сме зад аголот за да ги собереме луѓето од земја. Тоа е убавината на она што го правиме. Дури и луѓето што не ги познаваме, можеби ќе имаме влијание врз нивниот живот. Јас мислам: „Во ред! Да продолжиме понатаму и да продолжиме да го правиме тоа“.

БИРН: На некој начин, тоа е сè што можеме да направиме.

КИЏО: Тоа е тоа!

БИРН: Па Анџелик, тоа може да биде добро место за крај, зборувајќи за тоа што музиката може да направи во светот.

КИЏО: Да продолжиме да го правиме тоа. Среќна сум што почна повторно да пишуваш музика, едвај чекам.

БИРН: И јас.