Жижек: Навални беше наивен, но не будала

автор: Славој Жижек, блог пост.

Алексеј Навални стана популарен во Русија со истраги кои ги населуваа насловниците за корупција од највисоко ниво на режимот на Владимир Путин. Навални на фотографијата е во судско рочиште во Москва, во март, 2017.

На мајката и адвокатот на Алексеј Навални им беше кажано на февруари 17-ти, дека тој умрел од „синдром на ненадејна смрт“  - апсурдноста на оваа речиси тавтолошка изјава (плус потешкотијата на роднините на Навални да дојдат до неговото тело) сама по себе праќа порака. Неговата смрт беше соопштена со злокобна порака веднаш откако беше испратен во затвор - владин гласноговорник отворено кажа дека луѓето и умираат во затвор, и дека Навални нема да биде привилегиран на ниту еден начин… Убиството на Навални е остар потсетник за вистинската природа на режимот на Путин и – освен вообичаените протести – првиот чин на меѓународната заедница треба да биде давање поголема помош на Украина. Падот на украинскиот град Авдиивка по долга опсада е едноставно другата страна на истата паричка како и убиството на Навални.

Задачата на сите нас е недвосмислено и без никаква резерва да изразиме целосна солидарност со Навални. Ова може да звучи проблематично за некои од денешните „левичари“ кои само чекаат да го сведат Навални на агент на политиката на НАТО за да ја ослабат Русија. Се разбира, има некои проблеми со Навални: неговиот документарец за палатата на Путин во Црното Море е толку професионално направен што не може а да не се постави прашањето кој стои зад него; има многу малку позитивна програма зад неговите изјави... Но, тука немаме избор: тој се залагаше за слобода против тиранијата и претставуваше вистинска закана за режимот - доказ е како беше третиран од властите.

Потсетете се како, кога документарниот филм на Навални за палатата на Путин во Црното Море го гледаа на интернет десетици милиони Руси, Путин јавно реагираше на тоа само со негирање дека тој е сопственик на палатата без да го спомене Навални по име. Путин „никогаш не го спомнал Навални по име, така што рускиот политичар едвај заслужил спомнување на државната телевизија, толку подобро јавноста да заборави на него. Наместо тоа, во кратките сегменти што се однесуваат на неговата смрт, тој беше споменуван со нова титула измислена од казнено-поправната служба: „Осуденикот“. Зарем ова не е доказ дека, како што кажаа некои новинари, Навални бил единствен член на опозицијата од кого Путин навистина се плашеше? Да, но мислам дека целта на оваа цензура не е едноставно да се заборави Навални: тaа е да се избрише од јавниот простор. Тој не треба да постои поради она што во лаканската теорија се нарекува „големото Друго“, заедничкиот јавен простор.

Од мојата младост во 1970-тите, се сеќавам на друг случај на слична цензура во комунистичка Чехословачка. Кога Мартина Навратилова (во тоа време најдобрата светска тенисерка која емигрираше на Запад и стана неличност дури и за чешките спортски медиуми) стигна до полуфиналето на големото меѓународно првенство, најголемиот чешки спортски дневен весник објави за тоа со Титулата „Познати четворицата полуфиналисти“, проследена со само три имиња – Навратилова беше едноставно игнорирана, иако титулата имплицираше четворица играчи… Колку и да беше чудна, оваа цензура не беше психотична бидејќи отворената неконзистентност на титулата беше насочена кон го исклучи четвртото име кое беше „присутно во видот на отсуство“ (да се користи структуралистичкиот жаргон). Истото важи и за Навални: колку повеќе тој беше неспомнуват во јавните медиуми, толку повеќе беше „присутен во видот на отсуство“, толку повеќе неговото присуство како дух ги прогонува животите на илјадници.

Но, вистинското чудо е што во такви услови тој стана вистински лидер на опозицијата – не само поради неговата харизматична отвореност и наивност, туку и поради неговиот голем стратешки осет. Пред неколку години, тој веднаш сфати дека Путин толерира минимум од опозицијата во големите градови, па затоа се фокусираше на патување низ Русија и мобилизирање на локалните движења низ цела Русија до Сибир - токму на летот од Сибир назад за Москва беше отруен.

Навални покажа храброст која се граничи со налудничав перфекционзам. Сетете се како, откако беше отруен и му беше дозволено да се пресели во Германија за соодветен медицински третман, тој се врати во Русија, знаејќи добро што го чека таму по неговото пристигнување. Што мислеше? Кои беа неговите надежи? Неговото однесување е речиси премногу совршено за да биде реално - овде се среќаваме со (проблематичната, за многумина) теолошка димензија на политиката. Шест месеци пред неговата смрт, Навални даде писмено интервју – еве го неговиот одговор на прашањето „Во што верувате?“:

„Во Господ и науката. Верувам дека живееме во недетерминистички универзум и имаме слободна волја. Верувам дека не сме сами во овој универзум. Верувам дека нашите дела и постапки ќе бидат оценети. Јас верувам дека Русија ќе биде среќна и слободна. И јас не верувам во смрт.“ 

 Овие изјави можеби звучат наивно, па дури и неконзистентно, но токму таквите даваат глас на радикалниот автентичен политички став. Она кон што навистина упатуваат вербата на Навални во бог и неверувањето во смртта не е личен бог или буквално бесмртност, туку верувањето во, повторно, она што Лакан го нарече големото Друго, симболичко-виртуелно сретство кое го регистрира и оценува вистинското значење на сите наши дела. : сè што се случува во нашите животи не исчезнува само по нашата смрт бидејќи постои глобално книговодство кое ги подмирува сметките во еден вид последен суд.

Зошто толку многу есеи се насловени како „политичко-теолошки трактат“? Одговорот е дека една теорија станува теологија кога е дел од целосен субјективен политички ангажман. Како што истакна Кјерјегор, јас не стекнувам вера во Христа откако ќе споредам различни религии и ќе одлучам кои најдобри причини зборуваат за Христијанството - постојат причини да се избере Христијанството, но овие причини се појавуваат само откако веќе сум го избрал, т.е. да ги видам причините за верување веќе треба да се верува. Истото важи и за марксизмот: не е дека, по објективно анализирање на историјата, станав марксист - мојата одлука да бидам марксист (искуството на пролетерска позиција) ме тера да ги видам причините за тоа, т.е. марксизмот е парадоксот на објективно „вистинито“ знаење достапно само преку субјективна парцијална позиција. Колку и да звучи лудо, ова е она што го правеше Навални.

И затоа, во земја во која доминира апатија кон политиката, Навални поттикна активизам и енергија: „Ако решат да ме убијат, тоа значи дека сме неверојатно силни... треба да ја искористиме оваа моќ за да не се откажеме, да се потсетиме на нас. се огромна сила што ја угнетуваат овие лоши фраери. Тој е во право, и затоа е неспоменат во официјалниот јавен дискурс. Да се каже во термините на Лакан, со сета своја наивност Навални не беше будала - еве еден пасус од Лакановата етика на психоанализата:

„Будалата“ е невин, простак, но од неговата уста излегуваат вистини кои не само што се толерирани, туку и присвоени, поради фактот што оваа „будала“ понекогаш е облечена во обележјата на палјачо. И според мене, тоа е слична среќна сенка, слична фундаментална „лудорија“ што ја објаснува важноста на левичарскиот интелектуалец“.

Левичарскиот интелектуалец е дворски палјачо кој јавно ја прикажува лагата на постојниот поредок, но на начин кој ја суспендира социјалната ефикасност на неговиот говор. Денес, по падот на социјализмот, будалата е постмодерна културна критичар, кој, со помош на неговите лудистички постапки, се предодредени да го „субверзираат“ постојниот поредок, кој всушност служи како негов суплемент– од воукистите на Cancel културата до западните чувари на „индивидуалните слободи. .“ Како Џулијан Асанж, Навални не беше будала што ја забавуваше јавноста со лажни „дисидентски“ изјави кои долгорочно само го зајакнуваат режимот - а Путиновата Русија и денес е полна со такви толерирани будали. Навални не беше еден од нив и за ова ја плати највисоката цена. 

Фактот што го направи ова свесно го прави единствен меѓу денешните херои.