Ново издание на „Аз-Буки“: Тијана Петковска за Гадамер и Фуко

Филозофски обид да се допре невидливото ткиво на разбирањето

Деновиве од печат излезе 87-та книга во филозофската едиција на „Аз-Буки“, изданието „Континуитет наспроти дисконтинуитет(и): Епистемологијата на Гадамер и Фуко“ од филозофката Тијана Петковска. На прво гледање, ова е уште едно академско издвоено место во нашата издавачка продукција; но кога ќе се загледа човек, книгата го прави токму она што ретко се случува на нашиот мал филозофски терен – задира во темелот на тоа како знаеме, и што значи да знаеме, без да се плашиме од допирот меѓу традицијата и критичкиот пресврт.

Простор меѓу Гадамер и Фуко

Она што Петковска го отвора е напната, но плодна линија помеѓу два клучни филозофски хоризонта: херменевтиката на Гадамер, која го гледа знаењето како нешто што расте од традицијата, и археологијата на знаењето кај Фуко, која со ножеви закажани во историјата ги сече континуитетите на кои мислиме дека стоиме.

Книгата – дури и во кратките пасуси од воведот – го поставува она старо, но никогаш сосема исцрпено прашање:

од каде почнува моето знаење, и кому му припаѓа моето разбирање?

Филозофијата тука не е естетика на апстракцијата, туку една многу човечка, скоро интимна работа:

местото каде личното искуство, јазикот што го носиме во себе, историјата со која живееме и навиките со кои се браниме – сето тоа станува метод.

Има нешто длабоко смирувачко во начинот на кој Петковска ги отвора прашањата: како да ги чепка нервите на секој што некогаш почувствувал дека разбирањето не доаѓа само од книги, туку од тоа што историјата прави со нас додека се обидуваме да ја разбереме.

Една филозофска едиција со јасна амбиција

Едицијата „Филозофија“ на „Аз-Буки“ веќе подолго време се позиционира како место каде локалниот филозофски труд не се третира како маргина, туку како полноправен учесник во поширокиот интелектуален простор. Има нешто симпатично во нивото самодоверба со која ја опишуваат својата мисија – „поглед sub specie philosophiae“ – но и нешто честито: амбицискиот обид да се создаде регал за филозофијата што не се плаши од светот.

Овој регал, на кој како тивка навивачка се придодава и библиотеката, полека се претвора во мапа: книги што разговараат меѓусебно, автори што го подигаат нивото на дискусија, издавач што решава дека филозофијата е доволно важна за да се третира сериозно.

Што носи ова издание?

Во контекст во кој филозофската мисла кај нас често се објавува без да создава вистински дијалог, трудот на Петковска доаѓа како вид повик: да го преиспитаме начинот на кој се движиме низ сопственото знаење и сопствената историчност.

И како што стои во нејзиниот вовед – прашањата почнуваат онаму каде што се сечат знаењето, јазикот и историјата. Оваа книга се обидува токму таму да држи светилка.

Од воведот на Т. Петковска кон изданието „Континуитет наспроти дисконтинуитет(и)“:

„Што знам? Што разбирам? Како она што го знам станува дел од она што го разбирам? – Не постои едноставен одговор, ниту единствен пристап преку кој може да се дојде до каков било одговор на овие прашања. Дали ќе го започнам испитувањето од мојот ум, од неговите категории? Од извесноста на она што непоколебливо го земам за вистинито или од навиките кои се создадени под раководство на моите искуства? – Одговорите зависат и од местото од кое ќе се започне истражувањето. Потесната епистемолошка определба на ваквите прашања секое истражување ја започнува од субјектот кој познава, знае, разбира. Субјектот, кој е единка, индивидуа или колективитет. Субјектот во кој се прекршуваат можностите за универзални, априори знаења или чиј ум – кој познава – се кали во допирот со емпиријата. Но, како „светот“ во кој живеам – со неговата историја, јазик, правила – учествува во начинот на кој можам да знам и преку кој можам да ги разберам стварите (и самиот тој свет, неговата историја, јазик, правила)? Како она што го знаеме преоѓа во она што го знам? Дали, и како, кога ќе го пречекори тој праг, учествува во формирањето на моето разбирање? – Овие прашања се почетната точка од која започна формирањето на централниот проблем на трудот. Меѓутоа, тие секако ниту ја исцрпуваат сложената мрежа која ја формираат знаењето и разбирањето во нивниот заемен однос, ниту остануваат во оваа конечна форма до крајот на истражувањето. Односот на споменатите епистемолошки поими ги открива границите на проектот започнат во трудот. Прашањата започнуваат и завршуваат онаму каде што се пресекуваат знаењето и разбирањето со историјата и со историчноста, со јазикот и со методологијата на нивното испитување во рамките на хуманистичките науки и на филозофијата.“