Дистрибутерскиот гигант Dogwoof ги откупи светските права за „Сиљан“ на Тамара Котевска

Соработката со Dogwoof и Concordia Studios покажува дека малите кинематографии можат да градат глобална репутација преку силен уметнички глас.

Англиската компанија Dogwoof, еден од највлијателните дистрибутери на документарни филмови во светот, ги откупи светските права за интернационална продажба на „Сиљан“ (The Tale of Silyan) – најновиот документарец на режисерката Тамара Котевска.

Dogwoof е со седиште во Лондон и изгради репутација како дистрибутер на филмови кои ја дефинираат современата документаристика. Во нивното портфолио се наоѓаат дела номинирани за Оскар и BAFTA, како што се Blackfish (2013), Free Solo (2018) и The Cave (2019). За македонската јавност, името Dogwoof е добро познато – токму тие го претставуваа глобално и „Медена земја“ (Honeyland, 2019), филмот кој ѝ донесе на Македонија историски две номинации за Оскар.

Со тоа „Сиљан“ ја започнува својата интернационална патека со значителна предност: вклучувањето на Dogwoof е јасен сигнал дека филмот се гледа како сериозен кандидат за престижните награди.

Филмот ќе ја има својата светска премиера за една недела на Венецијанскиот филмски фестивал 2025, во селекцијата Out of Competition. Потоа ќе биде прикажан и на Торонто (TIFF), каде што е вклучен во официјалната натпреварувачка програма.

За пазарот во Северна Америка, правата ги обезбеди агенцијата UTA Independent Film Group, а на продукцискиот тим се приклучи и Concordia Studios, компанија основана во Лос Анџелес позната по своите иновативни копродукции.

Веста дека британскиот дистрибутерски гигант Dogwoof го откупи „Сиљан“, новиот филм на Тамара Котевскa, не звучи како обична индустриска трансакција. Таа одекнува како сигнал: македонската документаристика, која со Медена земја го ,,улови” светското внимание, веќе не е „изненадување“ и исклучок, туку авторска традиција во подем.

Dogwoof, лондонска компанија со повеќе од две децении искуство, е позната по тоа што ги препознава филмовите што го менуваат разговорот за документарниот жанр. Од Blackfish (2013), кој отвори глобална дебата за заробеништвото на китовите, до Free Solo (2018), кој го претвори адреналинот во оскаровска категорија: нивните избори се културолошки лакмуси. Со тоа што „Сиљан“ влегува во нивниот каталог, Котевска ја става својата приказна рамо до рамо со највлијателните документарни дела на нашето време.

Од „Медена земја“ до „Сиљан“: континуитет на визија

Доколку „Медена земја“ ја отвори сцената со хипнотички кадри на Хатиџе Муратова и социјалната екологија на пчелите, „Сиљан“, ја продлабочува истата логика: интимна човечка судбина која во себе го содржи метафизичкиот запис на еден народ.

Приказната е едноставна, речиси архетипска. Земјоделец, оставен сам по криза, наоѓа повреден бел штрк на депонија. Околу таа слика Котевска ткае визуелна бајка инспирирана од фолклорот за Сиљан штркот, македонска народна приказна од XVII век. Филмот го гради полето на тензија, меѓу реалното и митското, покажувајќи дека човекот и птицата: едната заглавена во општествена криза, другата во природна немоќ – се паралелни алегории за состојбата на нашето време.

Котевска вели: „Во најзаборавените, но најбогати и живописни предели успеав да најдам приказна што е совршено огледало меѓу животите на белите штркови и човештвото воопшто“.

Оваа изјава ја носи во себе и естетската стратегија на режисерката: маргиналното како универзално, локалната народна меморија како глобална алегорија.

Музиката како невидлив лик

Особено внимание привлекува изборот на музичари. Joe Wilson Davies и Hun Oukpark, дел од студиото на Hans Zimmer, ја создадоа оригиналната музика за „Сиљан“. Zimmer, автор на неколку од најпознатите филмски партитури во последните децении (Gladiator, Inception, Dune), изгради бренд каде музиката не е само придружба, туку ритам што го обликува наративот.

Davies и Oukpark ја следат таа школа. Нивната музика не се наметнува – таа дише заедно со кадрите. Звук кој ја поддржува тивката болка на ликот, нежноста на птицата, па дури и самата кршливост на пејзажот. Во „Сиљан“, музиката станува уште еден лик: невидлив, но длабоко присутен.

Соработката со Concordia Studios (основана од Davis Guggenheim и Jonathan King во САД, препознатлива по филмови како Boys State и Time) и продажбата на правата за Северна Америка преку UTA Independent Film Group ја вметнува Македонија во една мрежа на престижни партнери.

Ова не е само „успех на македонски филм“. Тоа е пример за тоа како малите кинематографии, кога се потпираат на моќен авторски глас, можат да станат дел од глобалните текови. „Сиљан“ не е филм што бара да се протне по клучот на ,,квота за егзотика и диверзитет” тој е сериозно земен како конкурент за Оскар.

Од аспект на културна политика, ова е и сигнал дека македонската документаристика може да го изгради својот углед без да зависи исклучиво од државни фондови или регионални копродукции, туку преку интернационална мрежа на партнери кои инвестираат во визија.

Симболиката на штркот

Не може да се занемари и симболичката тежина на изборот на приказната. Штркот во балканската култура е птица на преминот, на граничноста меѓу светови. Сиљан, човекот што станува птица во народната приказна, е метафора за искуството на распнатост меѓу тука и таму, меѓу човечкото и животинското, меѓу локалното и космополитското.

Фактот што токму оваа приказна сега ја раскажуваме во Венеција и Торонто, а преку Dogwoof и низ целиот свет, носи еден културен пресврт: митот што беше локален, сега станува глобален симбол за кршливоста на животот и општеството.

Гласови од индустријата

Од Dogwoof, Oli Harbottle изјави: „Чест е повторно да соработуваме со Тамара, која повторно му подари на светот кинематски дијамант – магична документарна бајка што ќе ги остави без здив гледачите ширум светот“.

А во зборовите на Casey Meurer од Concordia Studios, Котевска е препознаена како авторка чија храброст и уникатна визија се светски капитал.

Во „Сиљан“, се сретнуваат три елементи: македонска народна приказна, интернационална филмска инфраструктура и авторка со препознатлив ракопис. Тоа е комбинација што ретко се случува кај малите кинематографии – и токму затоа овој филм е повеќе од следниот чекор на Котевска. Тој е испитување на тоа како една малечка земја, преку моќта на документарната визија, може да стане дел од глобалниот културен разговор.

Тамара Котевска (р. 1993) е македонска режисерка која со „Медена земја“ ја вброи Македонија меѓу водечките земји во светската документаристика. Филмот ја освои Големата награда на Sundance 2019 и беше номиниран за два Оскара. Со „Сиљан“, Котевска продолжува да истражува теми на кревката рамнотежа меѓу човекот и природата, но со уште поизразена бајковидна и симболична сензибилност.

Продукција и екипа

Филмот е копродукција на Ciconia Film, Concordia Studios, The Cornershop и продуцентите Тамара Котевска, Jean Dakar, Јорданчо Петковски и Anna Hashmi.

Екипата:

• Режисерка и продуцентка: Тамара Котевска

• Кинематограф и продуцент: Jean Dakar

• Продуцент: Јорданчо Петковски (втора соработка со Котевска; заедно го подготвуваат и „Човек против јато“)

• Монтажер: Мартин Иванов

• Музика: Joe Wilson Davies и Hun Oukpark (Hans Zimmer Studio)

• Тонска обработка: PROTA

• Колор корекција: GHABHA Studios

• Консултанти за наратив: Верица Недеска, Трифун Ситниковски и Suz Courtiz