Во светот на биолошката разновидност, загрозените видови често се соочуваат со предизвик да преживеат соочени со различни закани. Од климатските промени до губење на живеалиштата, многу животински видови се изложени на ризици што ги ставаат во опасност. Во овие мрачни времиња, идејата за соживот на загрозените видови станува се посилна и поважна.
За многумина, терминот „соживот“ често го поврзуваме со човековата интеракција со природата. Но, овој концепт не треба да се ограничи само на односот човек-природа. Во својата основа, соживотот е концепт кој го поттикнува взаемниот опстанок на сите видови, каде што секој има своја улога и придонес во екосистемот.
На загрозените видови, како што е босанскиот планински тритон, на пример, им треба посебно внимание и поддршка за да преживеат. Проектите како „EX-SITU“ во Националниот музеј на Босна и Херцеговина ги поврзуваат уметноста и науката за да ја подигнат свеста за важноста на соживотот. Преку своите дела уметниците не само што ја покажуваат убавината на природата, туку го поддржуваат и одржувањето на загрозените видови.
Соживотот не е само празен концепт, туку и практичен начин за одржување на рамнотежа во екосистемот. Секој тип, дури и онлајн, има своја улога и влијание. Подигнувањето на свеста и активното учество во проектите за зачувување на биолошката разновидност може да бидат моќни алатки за поддршка на соживотот на загрозените видови.
Во планинскиот појас Враница, каде што Босанскиот планински тритон, вид на водоземен лазач, го споделува своето природно живеалиште. Се смета за загрозен вид, а Националниот музеј на Босна и Херцеговина активно работи на изградба на вивариум за ex-situ заштита, со цел да го зачува дури и ако се случи изумирање во неговата природна средина.
Босанскиот планински тритон и планираниот вивариум се централни точки на изложбата "EX-SITU" која ќе се одржи во Природнонаучниот оддел на Националниот музеј во Сараево. Осумнаесет уметници и уметнички групи од Централна и Југоисточна Европа ќе претстават свои уметнички дела што ги истражуваат врските помеѓу природата, човековата активност и различноста на загрозени видови во денешниот Антропоцен. Оваа изложба е уникатна во тоа што директно ги поврзува уметничките практики со научни референци, ставајќи го фокусот врз современата динамика на биодиверзитетот.
Северна Македонија придонесува на овој проект преку двајца талентирани уметници - Дарко Алексовски, чија серија "И планините продолжуваа да ветуваат" раскажува приказни за природата, и Нада Прља, со својата инсталација "Се родив да летам III" и Umwelt што ја предизвикува нашата перцепција за врската меѓу човекот и природата. Овие уметници, заедно со уште шеснаесет колеги, креираат уметнички изрази што ги поттикнуваат размислувањето за присуството и заштитата на загрозените видови.
Проектот не завршува со изложбата. Поминете во еднодневниот симпозиум каде што експерти од визуелните уметности и природните науки ќе споделат свои искуства и идеи. Се надеваме дека ќе ги слушнеме и две извонредни ликовни уметници од нашата земја, Христина Иваноска и Нада Прља, кои ќе бидат дел од овој важен дијалог. Овој симпозиум има за цел да ги поддржи и промовира размената на идеи, аспекти и предизвици што произлегуваат од изложбата и од проектот за заштита на Босанскиот планински тритон.
Огромна благодарност кон кураторите, Маргарете Маковец и Антон Ледерер, како и кон сите учесници и поддржувачи на овој проект. Проектот на < ротор > центарот за современи уметности во Грац, Австрија, е особено посветен на заштитата на Босанскиот планински тритон, што ја прави оваа иницијатива уште позначајна.