Искра Гешоска стана лауреат на престижниот Гете медал!

Искра Гешоска, истакната македонска теоретичарка на уметноста, организатор на фестивалот КРИК и директор на невладината организација Контрапункт, есеист, преведувач на наслови во областа на тероијата, е прогласена за една од овогодинешните добитници на престижниот Гете медал. Ова признание и́ се доделува како нашироко признат облик на почит кон нејзиниот извонреден придонес во областа на интернационалната културна размена и обогатување на независната културна сцена во Македонија.

Од основањето во 2001 година, Гешоска со Контрапункт и културниот центар Точка направи огромен придонес во поддршката на младите уметници, зајакнувајќи ја независната културна сцена во земјата. Општествените и политички турбуленции, укинаа неколку културни простори под политичкиот притисок во тоа време (кон крајот на првата деценија на 2000-те), но не ја сопре Гешоска и нејзините напори да го зајакнат гласот на уметноста и културата.

Гешоска е исто така советничка за културни прашања на Претседателот на Република Северна Македонија од 2019-та година, што го покажува нејзиното континуирано влијание и присуство во културните политики на највисоко ниво.

Гете медалот, којшто го доделува Гете-институтот од 1955 година, е најважното признание на странската културна политика на Федералната Република Германија. Од неговото институирање, медалот е доделен на повеќе од триста одбраници од 70 земји, вклучувајќи и многу престижни имиња од светот на уметноста, литературата и науката.

Изборот на Гешоска како добитник на медалот Гете е доказ за нејзината немерлива силна визија и континуирана работа на унапредување на културните размени и чување на независниот културен идентитет во регионот и пошироко.

Во ова светло, Искра инсистира - доделувањето на медалот не е само признание за нејзината работа, туку и за оние коишто се залагаат за промени низ уметноста и културата во опкружувања што често се спротивставуваат на слободниот израз и креативност. Сепак таа инсистира, дека медалот не и́ припаѓа исклучива на нејзе, дека без македонската култура и уметниците и културните работници кои ја сочинуваат заедницата, кои се месото и духот, јадрото на македонската култура, во и за која работи. Ова инсистирање само го запечатува она што е ионака очигледно: признанието не само што е заслужено, туку можеби и го надминува во сфери повисоки и поголеми од одликувањата и се само интерпункциски оддишки во многу побитна приказна.

Сепак, кога сме кај приказните - во име на цементирање на наративот на македонската култура (како строг непобитен архивар), но и наративите и приказните на жените кои се најчесто изоставани од историите па дури и од анегдотите како рамноправни чинители - Гешоска колку и да сака да зачекори во својата навика да дава, и да ја сподели заслугата со своите колеги, своето пошироко семејство: треба и мора одважно и гордо да ја прифати како своја - и со тој чин ќе утврди една многу важна историја, валидација на историја, која нашироко се верува дека е резервирана на дипломатските маси за преговори. На посебна, важна култура, со свои посебности, и со тоа има право да бара и да сонува за повеќе.

Во добро друштво

Доколку на момент застанеме и го разрешиме убедувањето дека „престижно друштво“ и „елита“ не е категорија која е морално сомнителна, туку таа позиција е заработена, со макотрпна работа, визионерство, талент, и често одрекувања, дури и казнувања, клуб чија влезница некогаш се наплаќа и со животот, тогаш ќе дозволиме без грижа на совест да се гордееме со статусот кој го стекна Гешоска.

Меѓу впечатливата листа на добитници на медалот Гете, неколку имиња се врежани во колективната свест со својот глобален углед и придонес.

- Светлана Алексиевич белоруска новинарка и нобеловка за литература, беше одликувана со Гете медалата во признание на нејзината длабока посветеност на раскажувањето на приказните на обични луѓе заплеткани во вихорот на големите историски настани.

- Давид Гросман, израелски писател, е уште еден лауреат, чии дела, преведени на над дваесетина јазици, подлабоко ги истражуваат темите на љубовта, тагата и политичката поделбеност, нудејќи пријателска рака над границите на суштествувањето.

-Амартија Кумар Сен индиски економист и Нобелов лауреат, ја доби медалата за неговото тело на работа што ги разгледува идеите на правдата, економската нееднаквост и демократијата. Неговиот придонес трансцендира академските кругови, пружајќи прониклив увид во начините на кои културата и развојот се пресекуваат.

- Пина Бауш, германска танчерка и хореографка, чиј иновативен работен стил и перформативна изразност ги отворила вратите за нови форми на изразување во танцот, се смета за пионер во современиот танц. Нејзиното влијание продолжува да инспирира танчери и хореографи низ целиот свет.

Познати лауреати на медалјата Гете од Балканот и нивното културно наследство

Меѓу добитниците на медалот Гете, се издвојуваат и неколку забележителни личности од поранешната Југославија и Балканот, чии придонеси во културата и науката ги прејдоа границите на нивните татковини.

Една од таквите личности е Перо Слијепчевиќ, професор и литературен критичар од Хрватска. Како добитник на Гете медалот, на Слијепчевиќ му беше оддадено признание за неговите визионерски трудови во преведувањето и проучувањето на германската книжевност во Југославија.

Зденко Шкреб, истакнат хрватски германист, тероетичар на книжевноста и универзитетски професор, исто така беше добитник на медалјата Гете. Неговите објави и истражувања во областа на германската книжевност и филозофија значително придонесоа кон разбирањето и споделувањето на германската култура во широк круг на читатели, академици, студенти во поранешна Југославија.

Вредно е уште да се споменат и придонесите на Камила Луцерна, која како учена од Австрија се смета за значаен мост меѓу германската и јужнословенските култури. Нејзините дела и активности како преведувач и културен посредник, значајно придонесоа кон културното поврзување и размена.

Овие лауреати на медалот Гете од поранешна Југославија и Балканот ја симболизираат важноста на меѓукултурниот дијалог и размена. Нивните трудови и ангажмани не само што го надминуваат јазичното и културното различност, туку и продолжуваат да инспирираат нови генерации на уметници, културни делувачи и научници, коишто градат мостови на разбирање и заедничките вредности меѓу различните култури и народи по цел свет. Нивните достигнувања сведочат за бескрајните можности на културната кооперација и моќта на книжевноста и уметноста да ги надминат границите и да ги поврзат луѓето.

И покрај многубројните аргументи кои често ме искушувале токму по ова прашање, сепак, единственото нешто во кое верувам е заедницата на споделени идеи, визии, акции, реакции и креативни конфронтации.

Верувам во политиките на споделеност и органско заедништво кое создава простори на постојано еманципирање низ критичко (себе)преиспитување. Верувам дека општествените динамики можат да бидат поттикнувачки и отворени само преку слободната размена на храбри индивидуи, кои успеваат да ја сочуваат својата автономија здружувајќи се и создавајќи силни и вибрантни платформи на солидарност и на единство на различностите. А најмногу верувам во тоа дека никој не може сам да чекори по патот ниту пак дека може сам да создаде каквао било вредносно јадро.

Токму затоа, без двоумење, велам дека ова признание не е за мене, туку за сите нас. За сите кои заеднички сме чекореле низ предизвикувачките социо-културни Сцили и Харибди, без да ставиме восок во ушите. Јас не сум ништо без сите вас. И токму затоа, ви благодарам за сите заеднички битки, за сите заеднички приказни, за сите заеднички исчекори и обиди да направиме разлика, да не се втолпиме, и постојано да бидеме будни и спремни да се спротиставиме на секој кој ќе посегне и ќе сака да ја загрози автономијата во општеството, во културата, во естетските и етичките хоризонти.

Гете медалот за 2024 година го доби Македонија. Тој ни припаѓа на сите. - Искра Гешоска.

Церемонијата за доделување на медалите ќе се одржи на 28 август, на роденденот на Гете, во Вајмар, во соработка со кунстшествената фестивалот во Вајмар. Овој настан нe само што слави постигнувањата на овогодинешните добитници на медалот, туку и нуди мост за културна соработка и дијалог меѓу различни културни и уметнички сцени од целиот свет.