Резултати од пребарување

Во април 2022 година, набрзо откако Русија ја нападна Украина, двајца мажи пристигнаа во библиотеката на Универзитетот во Тарту, вториот по големина град во Естонија. Тие им рекоа на библиотекарите дека се Украинци кои бегаат од војната и побараа да ги консултираат првите изданија од 19 век на делата на Александар Пушкин, рускиот национален поет и Николај Гогољ. Зборувајќи руски, тие рекоа дека се вујко и внук кои ја истражуваат цензурата во царска Русија за да може внукот да аплицира за стипендија во САД. Нестрпливи да помогнат, библиотекарите ги услужија. Мажите 10 дена ги проучувале книгите. Четири месеци подоцна, за време на рутински годишен попис, библиотеката открила дека осум книги кои мажите ги консултирале исчезнале, заменети со факсимили со толку висок квалитет што само стручните очи можеле да ги откријат. „Беше страшно“, рече Криста Ару, директорката на библиотеката. „Тие имаа многу добра приказна“. На почетокот се чинеше како еднократна - лоша среќа во провинциската библиотека, но тоа не беше баш така. Полицијата сега го истражува она што тие веруваат дека е огромна, координирана серија кражби на ретки руски книги од 19 век - првенствено првото и раното издание на Пушкин - од библиотеките низ Европа. Во серијата сложени операции што би можеле да се сметаат за трагикомичен роман, повеќе од 170 ретки книги на непроценлива вредност нестоа од библиотеките низ цела Европа. Она што се истакнува е уметноста на кражбата, фалсификатите кои се толку верни што се тешки да се распознаат од оригиналите, и на крајот, растревожените библиотекари кои во неверување се затекнати пред полиците.Со изгубени книги во вредност од над $2,6 милиони, секоја инстанца на кражба отсликува идентично сценарио: мајсторски изработени копии ги заменуваат оригиналите, така што  лежат на полиците со месеци, а понекогаш и години, без некој да се посомнева на нивната автентичност.Корените на оваа мистерија варираат од лошата безбедност во библиотеките до сложени геополитички игри, поврзувајќи ги кражбите не само со финансиската вредност на книгите, туку и со нивната културна и патриотска значајност за Русија. Во ова нерешена вистински криминал тип на мистерија авторите на кражбите сè уште остануваат главна мистерија.По различните држави, од Варшава до Париз, кражбите покажуваат ужасно сложен образец. Најтешко погодена беше библиотеката на Универзитетот во Варшава, од каде што недостасуваат 78 ретки изданија. Секој од овие случаи се поврзува со една заедничка нитка - ретки, 19-вековни руски книги, посебно оние од Александар Пушкин, што укажува на исклучително фокусирана операција. Од 2022 година, повеќе од 170 книги во вредност од повеќе од 2,6 милиони долари, според Европол, исчезнале од Националната библиотека на Латвија во Рига, библиотеката на Универзитетот во Вилнус, Државната библиотека во Берлин, Баварската државна библиотека во Минхен, Националната библиотека на Финска во Хелсинки, Националната библиотека на Франција, универзитетски библиотеки во Париз, Лион и Женева и од Чешка. Библиотеката на Универзитетот во Варшава беше најтешко погодена, со исчезнати 78 книги. Книгите вредат од десетици до стотици илјади долари секоја. Во повеќето случаи, оригиналите беа заменети со висококвалитетни копии кои го имитираат дури и нивните пожолтени белези кои се знак на стареење на една книга- знак на софистицирана операција. Исчезнувањето на толку многу книги од ист автор во толку многу земји во релативно краток период е без преседан, велат експертите. Кражбите ги наведоа библиотеките да ја зајакнат безбедноста и да ги стават дилерите на висока готовност за потеклото на руските книги. Како руските ретки книги се најдоа во центарот на можен мултинационален криминален заговор е приказна за пари и геополитика исто толку и за лукавите фалсификатори и слабата безбедност на библиотеките. Властите, библиотекарите и експертите за руски ретки книги веруваат дека крадците се помали играчи кои работат најмени од поголемите риби. Но, кој стои зад кражбите и што ги мотивира - тие остануваат отворени прашања. Првите изданија на руските писатели од Златната ера во последниве години беа продадени во износи од пет и шест цифри на западните аукции. Експертите велат дека за нив денес има просперитетен пазар во Русија, каде што имаат огромна културна и патриотска вредност. Француските власти не ја отфрлија можноста дека како резултат на државното санкционирање на обидот да се донесат руските богатства дома во Русија. Во Русија, Пушкин е национална икона чиј статус е како оној на Шекспир во Велика Британија, кој Русите ко сметаат близок како пријател. Романтичен поет, романсиер и драматург, аристократ, слободар, писател за слободата и империјата, тој ја внесе руската литература и самиот руски јазик во модерноста пред да умре во дуел на 37-годишна возраст, во 1837 година. „Во Русија во изминатите 200 години, во природата немаше четири елементи, туку пет, а петтиот е Пушкин“, рече Андре Марковиќ, истакнат преведувач на Пушкин на француски. Секој лидер на Русија го прифати Пушкин во согласност со неговата политичка визија, од царевите кои ја проширија руската империја во 19 век, до Сталин - кој одржа јавни прослави низ Советскиот Сојуз на 100-годишнината од смртта на Пушкин во 1937 година, дури и додека ги прогонуваше интелектуалците  претседателот Владимир В. Путин го цитираше Пушкин во говорите и му направи споменици низ светот. „Пушкин е огледало на сите епохи на Русија“, рече Марковиќ. Во Украина денес, Пушкин стана  симбол на рускиот империјализам по бруталната руска инвазија и луѓето му ги рушат статуите. Цените на книгите објавени за време на животот на светото тројство на руските романтичари - Пушкин, Гогољ и Михаил Лермонтов - драстично се зголемија во последните 20 години, во склад со порастот на богатството на руските колекционери. Тоа е мал пазар со релативно малку книги и колекционери кои често имаат листа за проверка на книгите што ги сакаат, велат дилерите. Пушкин  го објави „Евгениј Онегин“, роман во стихови, како серијал; првото издание со некои поглавја во нивната оригинална обвивка беше продадено за повеќе од 467.000 британски фунти (581.000 долари) на аукција на Кристи во 2019 година. Западните санкции воведени по инвазијата на Русија во Украина им забрануваат на дилерите на Запад да им продаваат на жителите на Русија, поттикнувајќи го постоечкиот пазар за ретки книги. На овој пазар, продажбата често се посредува приватно преку посредници, со готовински трансакции кои тешко се следат, велат дилерите. Библиотеките се лесни мети за крадците затоа што се наменети да и́ служат на јавноста; тие често се недоволно финансирани, без истата безбедност како музеите и другите институции со вредни дела. Според Европол, властите уапсиле девет лица во врска со кражбите. Четворица беа приведени во Грузија кон крајот на април, заедно со повеќе од 150 книги. Во ноември, француската полиција стави тројца осомничени во притвор. Уште еден маж е осуден во Естонија, а петтиот осомничен е во затвор во Литванија. Специјална француска полициска единица посветена на борбата против културните кражби ја надгледува истрагата во Франција и координира низ Европа. Властите сликаат мрежа на соработници, некои крвни роднини, кои патуваат низ Европа со автобус со картички од библиотеката, понекогаш под претпоставени имиња за да бараат ретки руски книги, да прават висококвалитетни копии, потоа да ги заменат за оригиналите, списите на случајот прегледани од The откриваат Њујорк Тајмс. Еуропол информира дека девет луѓе се уапсени во неколку различни земји во врска со ова криминално дело. Сепак, прашањето за „кого“ и „зошто“ продолжува да го мачи криминалистичките и литерарните центри на Европа. Со реткиот вид на овие дела, сведоци на една ера кога физичката книга била сè, едвај се начекува разоткривањето на коначниот мотив.„Operation Pushkin“, како што во интерна комуникација е наречена истрагата, можеби нуди увид во длабокиот отпечаток што литературата го остава на националниот идентитет и меморија. Во меѓувреме, библиотеките ширум континентот зголемуваат ги своите безбедносни протоколи и предупредувањата, но ова сведоштво за вековната литературна традиција останува обременето со несигурноста на сегашноста.Деновиве, барањето рано издание на Пушкин од 19 век во просторијата за ретки книги на Националната библиотека на Франција ќе привлече нервозни погледи од библиотекарите и брзи барања за дополнителни информации за мотивите на читателот. Минатата година, крадците украдоа осум книги од Пушкин и една од Лермонтов, со вкупна проценета вредност од 650.000 евра (696.500 долари), што е една од најголемите кражби од библиотеката во модерната ера. Образецот беше ист. Еден човек се појави во период од неколку месеци за да се консултира со ретки руски книги. Кога библиотекарите  прашале за природата на неговото истражување, тој тврдел дека не зборува француски или англиски. Библиотекарите биле сомничави, но сепак му дале пристап. Мажот наводно ги украл книгите, најверојатно криејќи ги во преврзана рака. Ги заменил со толку квалитетни копии што библиотекарите со месеци не ги откривале кражбите. Библиотеката сега ги чува своите книги од руската златна ера во светињата на светињите, заедно со своите најретки книги, вклучително и Гутенберговата Библија.

Кендрик Ламар врати со 6 минутен дис кон Дрејк. Беше јасно дека поп ѕвездата немаше многу шанси против тешкашот Ламар и чувството кога ја слушаме Еуфорија како питбул да распарчува плишана играчка. И не престанува:

Во склоп на проектот, на објектот на Националната Установа Центар за Култура (НУЦК) „Марко Цепенков“ во Прилеп, исто така во соработка со ФРУ, се појавува еден значаен проект кој го претвора историското богатство во забележителна визуелна изложба. Во рамките на годишниот конкурс „Цртај на македонски јазик“, поддржан од Министерството за култура на Република С. Македонија, проектот насловен „Јазикот коски нема, но коски крши“ на визуелната уметница Ивана Самандова беше еден од избраните идеи кои требаше да го олеснат одот на патеката која води кон соединувањето на минатото со сегашноста. Jас сум ти како питач што одам од куќа до куќа и бележам што ќе слушнам, да остане вечно, да не се заборави. - Марко Цепенков На објектот на Националната Установа Центар за Култура „Марко Цепенков“ во Прилеп, Самандова во соработка со уметниците Методи Исков и Александар Џинго, го реализираше овој мурал кој ја слави личноста и делото на Марко Цепенков. Цепенков, како једен од најзначајните фигури во македонската историја и култура, заслужува вакво признание. Неговиот придонес кон собирањето и чувањето на македонскиот народен дух преку умотворби е безграничен, а личните записи на Цепенков сè уште одекнуваат со актуелност во современата македонска општественост. Една од главните идеи за овој мурал е создавањето „искра“ и љубопитност кон истражувањето и врската меѓу современиот свет и историското културно наследство. Избегнувањето на централизираноста на културата и уметноста во само еден град како и остварувањето на соработката помеѓу Центарот за Култура и локалните уметници, е стремеж кон визуелно осовремување и освежување на објектот, создавајќи ликовна композиција која корелира со предизвикот и играта на архитектурата. Цитатот „Правината се танчи, ама не се кинит“ (Правдината се тенчи, но не се кине) е личен цитат од Марко Цепенков преку кој може да се интерпретираат неколку перспективи како истрајноста, флексибилноста и настојувањето во потрагата на правдината во општествените пошироки аспекти. Овој концепт на правдина укажува дека и во мигови кога таа умее да биде истенчена, никогаш не може да биде комплетно уништена. Фундаменталните принципи на правдината се издржливи, а нејзината флексибилност е таа која умее да се прилагоди во разновини контексти кадешто се наоѓаат решенија за комплексни ситуации од страна на бројни ентитети кои застануваат на страната на она што е исправно. Во март, организацијата Факултет за работи што не се учат - ФРУ, заедно со уметниците Ивана Самандова, Ана Трајковска и Доротеј Нешовски покренаа акција за обновување на фасада на зграда во центарот на Скопје, изработувајќи мурал посветен на потребата од солидарност. -ФРУ Оваа иновативна уметничка иницијатива не само што ги истакнува уметничките и културни достигнувања на Марко Цепенков и неговата неизмерна важност за македонската култура, туку исто така ја осветлува потребата од соработка и колективен труд во зачувувањето на културното наследство. Во март, во соработка со организацијата Факултет за работи што не се учат - ФРУ, Самандова и екипата заедно со други уметници покренаа акција за обновување на фасадата на зграда во центарот на Скопје, понатаму продолжувајќи со нивната мисија да ја оживеат минатата мудрост и убавина преку современа перспектива. Проектот на Ивана Самандова не е само уметничко дело; тоа е потсетник дека иако јазикот може да нема коски, неговата сила да крши и гради прагови на разбирање помеѓу различните поколенија, е навистина непроценлива. Macedonia не само што доби уште една освежена страница во својата урбана книга на уметности, туку и потсетник на важноста на зборовите и традициите кои нè прават тоа што сме денес. Во март, отворањето на фестивалот беше означено со серија мурали, дело на тројцата млади уметници Ивана Самандова, Ана Трајковска и Доротеј Нешовски, кои го репрезентираа духот на солидарност и заедништво. Првиот мурал, кој ужива во престижната локација наспроти студентскиот дом „Кузман Јосифовски Питу“ во Скопје, оживува брилијантен простор кој долго време бил занемарен.

Ужице, Србија – Во светот на деветата уметност, македонските стрипаџии блеснаа со полн сјај  на третото издание на стрип фестивалот „Ужички стрип сусрети“ во Ужице, Србија. Поддржан од Министерството за култура на Република Северна Македонија, Томе Трајков, програмскиот координатор на Македонскиот стрип центар со седиште во Велес, беше еден од претставниците на овој настан. Повеќе: Томе Трајков успева да исплива на површина и покрај условите дома; Трајков ја искористи приликата за да ги запознае присутните со активностите и успесите на македонските стрип артисти и стрип центарот, истакнувајќи го нивното делување во интерес на македонската стрип сцена. Како врв на неговото учество, Трајков организирал изложба со дела од новата генерација македонски стрип цртачи и сценаристи. Со презентацијата на делата од реномирани и надежни стрип артисти како Славица Купенкова, Ангела Петрушевска, и Евгенија Трајковска, меѓу другите, македонскиот стрип покажа зошто важи за значаен учесник на меѓународната стрип сцена. Наведени се и важни сценаристички имиња како Ване Трајков и Александар Стеванов, кои со своето дело придонесоа кон богатството и разновидноста на изложеното. -Престојот во Ужице го искористив да присутните,преку посебна панел дискусија но и неформална комуникација ,  ги запознам со актуелната стрип сцена  во Македонија .  Се разбира дека акцент се даде и на долгогодишната работа на Стрип центарот на Македонија и делување во интерес на македонските автори, стрип групации и воопшто целокупната наша стрип сцена. На крај организирав стрип изложба од домашни автори , учесници на последниот Интернационален стрип салон во Велес , како најзначајна стрип манифестација(фестивал ) во светот на 9та уметност во Македонија. Беа изложени дела на македонски цртачи  од понова генерација : Славица Купенкова, Ангела Петрушевска,  Евгенија Трајковска, Матеа Аризановска, Вилма Дамњановска,Елена Апостоловска, Влера Чиче, Катерина Тери Николовска (сите од Скопје) ,потоа Методија Андоновски и Анастасија Недељковска од Куманово, Оливер Цветковски од Велес  и на крај  Теодора Христова и Михаела Васкоска од Битола. Како сценаристи на некои од делата беа застапени Ване Трајков од Велес и Александар Стеванов од Штип. Од другите гости на овој фестивал ,повеќето реномирани стрип артисти од регионот, се слушнаа доста комплименти  за талентот на изложените стрип автори, и изразена подготвеност за развивање на идна меѓународна стрип соработка ..“-нагласи Трајков Ова претставува уште еден значаен чекор напред за ,,Македонскиот стрип центар” и македонската стрип сцена во целина, продолжувајќи да ги испишува страниците на глобалниот стрип наратив. Со своето учествување на фестивалот во Ужице, македонскиот стрип не само што ја зголеми својата препознатливост на меѓународно ниво, туку и потврди дека стрипот е уметност без граници, соопштувајќи пораки и емоции до широк аудиториум преку својата уникатна визуелна и наративна сила.

Ноември е, врне, а Блаже се снебива - дождот му го дотолчува ионака снемоштениот ден. Ѕвони телефонот, и тој веќе се чувствува дека се работи за некаква подла соработка на случајности решена да си поигра со него, Го довикуваат „за тебе е!“. Сале се претставува, „Не ме знаете, но сигурен сум дека дури и да не можете да ме запознаете, дека она што можеме да го направиме, може да биде добро на значаен начин. Блаже, вие сте музичар на некој начин што ни јас не го разбирам до крај. Она што сакам да кажам е напишете ми песна која ќе се пее, а која можеби не ја разбирате иако ќе ја напишете. Не мора да биде либрето, не мора да биде ниту школска стихотворба. Кажете „да“ и ќе ви ја донесе Оливер за 10 минути од вашата потврда“ До крајот на телефонскиот разговор уличните светилки веќе беа запалени а не осветлуваа ништо, Блаже седна и ги излупи чевлите од петите. „Добро, ајде“. Додека дождот го налеваше ноември со есен, и морници Конески го слушаше Андреја Салпе додека Оливер ја стискаше чашата вода што го измиваше кадаифот од забите, оставен на милост и немилост на жената која можеше лесно да биде наоружан шериф, кој чека малку побрз потез со раката кој не е по негов вкус па да распали по него. Едно обично доцнење донесе тензија на целата вечер и сите што се најдоа во нејзиното купе. Тап тап тап. Да да да. Не не не. Тап тап тап со моливот во една точка. Песна О пеј ми, пеј ми! Каква песна! За едно пее за друго збори: „Се што си рекол, се што си сторил, случајно не е, простено не е.” Накиснат, Оливер влегува дома и ја соблекуа тенката накисната ветровка, останувајќи само по портокалова маица, како уличните светилки кои светат без ништо да осветлат, да ја исцедиле својата боја на памукот. Компјутерот зуи се напрега. Оливер го трие маусот како магичната аладинова ламба, па ги трие рацете од задоволство: ги има авустовските сништа на Блаже на УСБ-то! Ете го видеото! ....“ итн.итд... Доколку ја чуете „Пеј ми“ на Поетроника, сигурна сум дека лесно можете да се убедите себе дека приказната за Песната е токму онаа горе што ја напишав наместо да се предадам на стандардното известување кое глас: 4 декември 2023 година Скопје, Македонија – Поетроника претставува уметнички проект кој ги поставува делата на македонското поетско творештво во современ музички контекст, со посебен акцент на електронската музика. Зад проектот стојат Андреја Салпе, музички талент којшто ги искористува своите вештини за создавање уникатни мелодии, и Оливер Митковски, македонски актер чиишто рецитации ја додаваат последната нота на атмосферичност на овој проект. "Пеј Ми", објавен на 2 декември 2023 година, е еден од низата обиди на овој тандем да ја освежи македонската уметност со нов пристап кон поетската наратива и музика. Проектот користи стихови од Блаже Конески, еден од најзначајните македонски поети после Втората светска војна, и ги претставува во електро-џез аранжман. Она што го прави Поетроника посебен е фактот дека не ги следи вообичаените стереотипи поврзани со тоа како треба да се интерпретира поезијата и во која музичка форма треба да се изведе. Со музика напишана и спродуцирана од Андреја Салпе, аранжирана во колаборација со Оливер Митковски и мајсторски усовршена од Владан Дробицки, "Пеј Ми" го носи слушателот низ емоционално и интелектуално патување преку зборовите на Конески, при што останува верен на духот на македонската поетска традиција додека истовремено ги истражува можностите на современата музика. Проектот е објавен под етикетата на PMGJazz и е достапен на нивната официјална веб страна и на Bandcamp за секого кој сака да ја искуси оваа магична спојка на македонската поетска убавина и современа музичка иновација. Поетроника не е само музички проект; тој е светлосен зрак кој ја озарува македонската културна сцена, потсетувајќи нѐ на богатството на нашето литературно наследство и на моќта на уметноста да го надминува времето и границите. За повеќе информации и ажурирања, следете ги PMGJazz, Андреја Салпе и Оливер Митковски на нивните официјални платформи и социјални мрежи.

Неформалното здружение за култура „Дума ин Сума“ под водство на Ивана Смилевска, Марија Бошковска и Дарко Алексовски успеа да ги обедини група млади жени во креирањето на новата генерација бајки, овој пат посветени на македонските хероини кои оставиле неизбришлив траг во историјата. Во јануари 2024 година, „Дума ин Сума“ организираше работилница за креативно пишување насловена „Неименувана“, каде што младите учеснички се здобија со знаења за развојот на бајките низ вековите, но и добија инспирација да создадат сопствени приказни. Петте свежи бајки се посветени на Вера Јоциќ, Мимоза Несторова - Томиќ, Мара Нацева - Анка, Билјана Гарванлиева и Веселинка Малинска, жени чии животи и дела сè уште резонираат сила и инспирација. По завршувањето на работилницата, „Дума ин Сума“ ги претстави текстуалните инсталации на пет различни локации низ Македонија, секоја одредена да оддаде почит на животот и делото на една од хероините. Визуелниот уметник Дарко Алексовски вклучи QR кодови на инсталациите, нудејќи интерактивно искуство кое ги повикува минувачите да истражат и читаат бајките. Изложбата одржана на 17 април беше клучен настан, каде што учесничките ја имаа можноста да ги прочитаат своите создадени бајки пред публиката, истражувајќи ги темите на храброст, мудрост и истрајност кои ги поседувале македонските хероини. Промената понекогаш се перцепира како бајка, иако сите потајно мечтаат за среќен крај.  Но, за среќен крај, потребен е многу труд, тон имагинација и отвореност за нови знаења. Во време кога постојано се зборува за недостаток на критичко размислување кај младите, несоодветни образовни политики и генерациски препукувања за „незапознаеноста со нашето“, се одлучивме за „бајковидна промена“. ... „Дума ин Сума“ ги постави текстуалните инсталации во пет државни институции, соодветни според дејствувањето на секоја од хероините. Текстуалната инсталација посветена на Вера Јоциќ се наоѓа ОУ „Вера Јоциќ“ - Скопје, а инсталацијата за Мара Нацева - Анка го краси НУЦК „Трајко Прокопиев“ - Куманово. Текстуалната инсталација посветена на Веселинка Малинска, уредничката на списанието „Македонка“ - орган на АФЖ и прва печатена публикација уредувана од жени и посветена на проблемите на жените во Македонија е поставена во  Националната и универзитетска библиотека „Свети Климент Охридски“. Инсталацијата за архитектката Мимоза Несторова - Томиќ може да се погледне во Музејот на Македонија, воедно една од сѐ уште постоечките градби на Томиќ во Скопје. Текстуалната инсталација во спомен на режисерката Билјана Гарванлиева е поставена во Кинотеката на Македонија.“ - Дума ин Сума; Со оваа иницијатива, „Дума ин Сума“ не само што цели да ги истакне значајните женски фигури од македонската историја, туку и да инспирира активен дијалог меѓу генерациите и поттикне повисоко ниво на критичко размислување и креативен израз кај младите. Бајките и инсталациите лежат како мост меѓу минатото и иднината, сугерирајќи дека и во нашите современи приказни, среќните завршетоци и херојски подвизи сè уште се можни. ДОЖДОВНА БУРА Лара и Мила Го набљудував моето снеможено село низ прозорецот. Како луѓето сè уште живеат во оваа ледена доба? Ниту еден сончев зрак не ја осветлуваше мизерната пустина, со исклучок на некои залутани зракчиња, кои одвај се пробиваа низ гневните облаци. Се чувствував поразлично од колективот, индивидуално.Водев релативно среќен живот, но мојата душа сè повеќе и повеќе запаѓаше во агонија. Кај кого да пронајдам грам емпатија? Кај грнчарот ли, кој безволно ги обликуваше грнињата во една иста форма со години? Кај берберот ли, кој истите 'рѓосани ножици ги користи цел век? Кај шивачите ли, чии облеки недокрпени, недовршени ги продаваат за пара за еден леб?Сивило го исполнуваше животот во моето мало селце. Но тоа е сè што ние знаеме од најмладите години. Волја за работа нема, пари уште помалку, а среќа воопшто. Секоја наредна генерација беа маченици на своето време, апатично родени и израснати. Читајќи книги, мојата свест не ми потврдуваше дали читам фикција или реалност. На крајот на денот, не знаеш подобро од она кое го имаш преживеано. Се помирив со своите мисли и тргнав кон дневната соба. Од сите бедни луѓе, баба ми беше единственото чкорче надеж во мојот живот. Таа ме израсна во човекот кој сум, во обид да ми овозможи живот без беда. Но, тоа беше она кое најмногу можеше да го направи. И покрај мачниот живот, успеа да го најде светлиот зрак. Седнав до неа, незабележувајќи дека мојата мисловна бура не беше престанала. ‚‚Мило, мрачнина е отцртана на твојот лик. Дозволи баба да навлезе в тие мисли кои те обземале.‘‘ Бев збунет, бидејќи овој израз го поседував секој ден, в секој негов час и минута. За прв пат не знаев што да проговорам, дали да премолчам или секој збор да го излијам. Мисловната мачнина ја надвладеа способноста да премолчам. Надежта кај мене сосема згасна, а кај баба ми беше пред исчезнување. Можев да го забележам тоа иако таа самата ја одбегнуваше вистината. Немав што да изгубам со искажувањето на моите секојдневни мисли. Не беа ништо ново ниту за мене, ниту за неа. Јас ѝ се доверив, а таа ме упати со разумни зборови. Мислев дека таа се шегува со мене со цел да ме развесели, но нејзиниот глас беше сосема сериозен. „Синко, тебе те очекува правиот пат. Ќе тргнеш на патување кое ќе е кратко и лесно, или пак долго и мачно. Непознатото ги крие одговорите на она кое го бараш.‘‘ Со часови седев стаписан, во обид да го најдам прикриеното значење на тие зборови. Таа беше јасна – треба да одам на некое непознато место и таму да ја барам загубената надеж. Каде се наоѓа таа дестинација, ни самиот не знаев. „Непознатото ги крие одговорите на она што го бараш“ – тие зборови како ехо одѕвонуваа во мојата глава. Таинственоста си играше со мојот ум. Баба ми е во години, но и многу мудра жена. Никогаш не кажува нешто без причина. Сè она кое можев да го изгубам веќе беше изгубено. Вознемирен од безнадежната судбина на мојот крај, решавам да се препуштам на некое неодредено патување. Одев по познатиот пат близу излезот на селото, единствено со стомна вода во торбата. Не знаев колку ќе е долг мојот пат, но без разлика, тој веќе започна. Моите чекори беа сигурни, но не чувствував ништо особено. Полека го напуштав и селото и навлегував во некој непознат дел. Ноќта ја преспав на земја, слушајќи го звукот на скакулците. Таа земја беше најудобниот кревет на кој имам легнато. По малку чекорење изутрината, пред мене се исцрта една бескрајна и застрашувачка шума. Беше украсена со дрвја и неверојатни крошни. Не ме застрашуваше шумата, а ниту мојата судбина. Но, знаев дека се криеше нешто во таа шума, нешто што магнетно ме привлекуваше. Ги направив првите неколку чекори во возвишената градина. Сè што гледав пред мене беше мрак, но продолжив да одам и заслепен. Имав чувство дека шумата ме води. Бев непобедлив, никое животно, никоја гранка, никои трња не можеа да ми го спречат патот. Одеднаш, пред мене се појави нешто невообичаено за ваква осамена шума. Пред едно дрво се исправи олкав, напуштен велосипед. Блескаше во една сјајна портокалова боја. Гледајќи го велосипедот, одеднаш почувствував некое чувство кое досега како да беше згаснато во мене. Нешто одамна неоткопано. Тоа беше оптимизмот. Ја чувствував мотивацијата и енергијата во себе. Ова последен пат го почувствував кога одевме на пикник со родителите, играјќи миженка со братучедите, лизгајќи се по мраз зиме. Се присетувам како ги криевме украдените колачиња под маица, а енергијата само надоаѓаше. Нежно го допрев велосипедот за рачките. Стоев, вчудовиден од сеќавањата кои порано ми предизвикуваа длабока жалост бидејќи се сега недостижни. Сепак, во овој момент како да почувствував дека сè беше достижно. Обземен од моменталните мисли, продолжив натаму по темниот пат со ново осознаената сигурност и желба за повеќе. Знаев дека тој велосипед не беше обичен, напротив, беше полн магија и волшебство. Добив нагон да дознаам од каде потекнува тој велосипед. Дали некој го поседувал претходно? Како и да е, таа личност сигурно поседувала некаква голема моќ, моќ доволно силна за да биде мој спас. Помислата на спасот од монотонијата ми ја лечеше душата, душата која пред малку беше покриена со црн шинел. Сега веќе тонев во удобната тишина на шумата, а чувствував и дека сум пообѕирен. Темнината ми го скокоткаше умот и легнав на починка на меката трева пред мојата наредна авантура. Сончевите зраци продираа низ крошните на дрвјата како никогаш досега. Велосипедот и неговата блескавост беа единственото нешто на кое мислев, а телото ми гореше за повторно такво чувство. Од возбуда се испружив на земјата, која се вдлабна како дувло од меки пердуви, а отскокна кога станав. Образите ми ги допреа ситните и кревки тревки, намокрени од утринска роса. Ја помирисав земјата, мирис кој навидум не беше убав, но за мене беше најпријатната арома која постоеше. Вдишував што подлабоко, чувствувајќи како патот на воздухот се движи до сите делови на моето тело. Замислував дека некоја жолта магија ги исполнуваше моите гради, како весел жар. Лежев и уживав во сè она кое ме исполнуваше во моментот. Сепак, мојот пат не беше завршен. Почнав да чекорам и сосема ѝ се препуштив на шумата. Повторно се изгубив во нејзината магија и почнав да го следам слободниот лет на птиците наоколу. Сончевите зраци сега како да стануваа сè поцрвени како што повеќе се движев. Тогаш забележав дека таа црвена светлина не припаѓа на зајдисонцето, туку на неидентификуваниот предмет пред мене. Тоа очигледно не беше велосипед. Не знаев дали претставуваше некаква опасност, но на мое изненадување, не почувствував ни грам страв. Зачекорев кон светлината и во непосредна близина, наидов на предметот. Тоа беше мал пиштол, безопасен. Го зедов во рака и почувствував како нешто ново повторно се раѓа во мене. Нешто кое ме потсети на мојата кавга со родителите на мојот другар Митре. Тие го имаа обвинето за една скршена вазна, но јас бев сведок дека тоа не беше негова вина и жестоко го бранев својот пријател. Се присетив на авантурата среде ноќ со татко ми до соседното село, кога тргнавме да продадеме млеко за некоја пара иако наоколу завиваа волци. Ми надоаѓаат овие спомени, а со нив и храброста – чувството кое ми го пробуди пиштолот. Кројам приказна зад предметот, како ѝ припаѓал на некоја важна личност. Личност која донела промена за многумина, која бестрашно го бранела она кое ѝ припаѓа. Колку повеќе размислувам за неа, толку повеќе посакувам и јас да сум оној кој ќе го промени моето безживотно село. Замислувам како луѓето ѝ се воодушевувале, се осврнувале на нејзината храброст. Фантазирам за некакви борби низ кои поминала личноста, битките кои ги совладала за да се истакне, трудот кој го вложила за својот народ. Зачекорувам натаму по патот, облеан со жестокост, со некоја несовладлива решителност која се пробуди во мене. Приказната за пиштолот ја држам близу до себе, сакам на сиот свет да му ја раскажам. Сакам таква храброст на сите да им подарам. Везам така во своите мисли и се вивнувам низ шумата, потскокнувам. Чекорам променето од сета насобрана храброст, а забележувам дека и шумата го променила својот изглед. Тоа не е истата темнина со која првично се запознав, таа како да осветлила за неколку нијанси. Чиниш треперат светулки наоколу, тактира нивниот жолт сјај. Шумата се накитила со некоја жолтеникава боја, како да ги спуштила ѕвездите од небото и ги зела за себе. Сјајот е беспрекорен. Навлегувам подлабоко и забележувам како некои отплеткани конци се сврзале по боровите стебла. Свилени конци, облеани со истиот оној жолтеникав сјај што ги красеше ѕвездите и веселите светулки. Забележувам дека тие се поврзани од дрво на дрво, водат некаде, цртаат некаков пат. Сета доверба им ја препуштам ним. Се стрчувам по осветлениот жолтеникав пат, сосема сум бестрашен! Трчаме така заедно со светулките и конците, ритмички функционираме. Туку одеднаш сите застануваат. Чинам сосема онемев в тој миг. Сите конци сврзани на еден сјаен килим, скроиле едно блескаво парче жолта ткаенина. Беше пожолт од сончоглед, посјаен од најскапоцениот цитрин. Му се приближувам, а во мене оживува сè она кое претходно беше згаснало, се буди мојот најголем копнеж. Како да ми мина низ глава еден сон в тој миг. Селото мое го краси веселба, ведри се лицата на луѓето мои, а јас жестоко верувам дека тоа ќе е нашето јаве. Во мене нешто гори, толку силно верува. Возможно е! Моето село ќе се разбуди, јас тоа го чувствувам толку сигурно, го гледам пред мене. Килимот поставен на самиот крај на шумата, чека да го направам првиот свој чекор на него. Му се приближувам и туку одеднаш сè ми се разведрува. Јас ја зграпчив надежта! Килимот да ти бил ткаен со толку верба, со толку голема сигурност дека промената може да настане. Килимот е создаден од надежта, онаа која силно жубори во мене. Внимателно го правам првиот чекор, а килимот започнува да се одмотува. Како што чекорам по него, тој почнува да се простира низ целото село. Пустото наше село одеднаш оживува, блеснува во онаа сјајна цитринска боја. Килимот трепери незапирливо, а од прагот на секој дом се вивнуваат луѓето. Тие се насмеани! Личат ведро, исто онака како што ги видов на сон. Се фаќаат на игранка кој со кого прв ќе стигне, се воодушевуваат на глетката под нивните стапала, восхитно извикуваат. Сите ја впиваат досега прикриената магија на селото, никако не се двоумат. Секој еден е осветлен, борбата заврши! Божицата на надежта нè посети сите. Таа беше прекрасен цвет по дождовна бура. Сончевиот зрак во ледената доба, преврска на отворена рана. Таа создаде дом во долговечната пустелија. Тоа беше незаборавната и надежната, Мара Нацева – Анка.

од Дубравка Угрешиќ Насловот на оваа изложба го инспирираше „Почетница“ за неписмени печатена во Загреб во 1946. Кориците на тие почетници се избраздени со тенки, хоризонтални, црвени линии а над насловот - Почетница за неписмени - виси незграпна црвена ѕвезда. Така, името не го подразбира само предметот на мојот интерес (моето визуелно поле се претежно социјалистички буквари од педесеттите години на минатиот век), туку и мојот авторски статус: во однос на визуелната уметничка практика јас сум навистина неписмена. Големата смена на буквари Во годината 1991, кога се распадна Југославија и кога започна војната која ефикасно ќе го доврши нејзиното распаѓање, во моите раце случајно се најде почетница која според годината на изданието (1957) лесно можела да биде и моја. Листање на почетницата длабоко ме возбуди. Пред мене одеднаш се појавија два света: дамнешниот, заборавен свет на почетниците, кој ветуваше среќна иднина, и другиот, вистинскиот, сегашниот, кој брутално ја оспоруваше таа иднина. Побарав и други почетници, баш како во нив да ќе најдам некоја тајна причина за военото лудило кое се одигруваше пред моите очи. Најдов хрватска почетница од крајот на 19-от век и земав нова, испечатена 1991, сто години подоцна. Ги споредував световите на трите почетници - од крајот на деветнаесетиот век, од крајот на дваесетиот век и мојата, од средината на дваесетиот век. Есеј за тоа со наслов „Почетница“ е објавен во холандското издание „Култура на лаги“.Ерик Ванде Пит, белгиски уметник, го вклучи тој есеј во каталогот на неговата изложба Paul va ouvrir la porte (Антверп, 2004). Во своите дела, белгискиот уметник ги воскреснува визуелните детали на старите белгиски буквари. Mila myla mamu Во јуни 2009 година, умре мојата мајка. Целото лето го поминав доброволно затворена во мојот дом во Амстердам. Еден ден сосема случајно наидов на книга што некој ми ја подари одамна, руски советски буквар од шеесеттите. И баш како некој друг да управува со мене, почнав да ги посетувам продавниците во Амстердам за материјали за сликање. Ги купив моите први боички, блокови, гуми за бришење, хартија за копирање. Во рускиот буквар, моето внимание од сосема нејасна причина го привлече цртежот на девојката која мие чаши во мал леген кој стои на стол. Текстот веднаш до минијатурата гласи Mama ušla. Mila myla... (Мама си замина. Мила миеше...) Малиот корисник на почетницата на местото каде што стоеја трите точки требаше да го впише зборот - шолјички. Мама, значи, замина, а Мила миеше шолјички. И како некој да управува со мене со далечински управувач, јас го прецртав цртежот од девојчето на хартија за прецртување. Хартијата за прецртување ја поставив на бела хартиена подлога. Девојчето сега, насилно исфрлена од светот на букварот се најде на празен простор. Околу нејзе беше белина, пред нејзе столче, на столчето мал леген. Тој празен простор почнав опсесивно да го населувам. Мила во мајчиното отсуство прво переше шолјички а потоа голем морков, потоа билки, крокодили, птици, бродови, цел град…. Се́ уште не ми беше јасно од каде доаѓа мојата потреба да го прецртувам недолжното девојче Мила. А тогаш, случајна грешка го извлече на површината на хартијата објаснувањето. До цртежот на девојчето напишав. Mama ušla. Mila myla mamu.Беше тоа облик на длабоко тагување за кое не бев свесна : цело време јас всушност ритуално ја миев својата покојна мајка, мајка која замина. Терапија? Па сепак останува прашање зошто повторно - баш како во времето на распаѓањето на Југославија - се закачив за почетницата како за сламка. Од психоаналитички аспект, овој облик на „регресија“ се чини разбирлив: почетницата како нашиот прв координатен систем, воедно е и comfort zone и трауматично поле. Почетницата е почетокот на знаењето за светот, првото идеолошко апче кое ќе го проголтаме, првата лекција за морал, прва лекција за визуелни уметности. Припаѓам на југословенската повоена генерација. За децата на мојата генерација, ,,Почетница” воедно беше и прва книга која многу ја земале во раце. Моето (нашето) детство беше без играчки, бидејќи едноставно ги немаше, а сликовниците беа реткост. Немаше телевизија, видео, ЦД, ДВД, компјутери, сите работи со кои денешните деца се обилно закопани и без кои животот денес изгледа незамислив. Внатрешните корици на книгите од скромната домашна библиотека на моите родители служеа како мои први блокови за цртање. Во време на општата повоена сиромаштија, дури и хартијата беше луксуз. Благодарение на пријателите кои сериозно ја сфатија мојата „компулсивна активност“, на мојата адреса почнаа да пристигнуваат буквари: Партизанска почетница од 1944 година, хрватски математички буквар од 1946 година, македонски буквар од 1946 година, бугарски буквар од 1953 година, руски буквар, познатиот полски елементарц од Маријан Фалско ( со илустрации на Јежи Каролак) – овој буквар првпат е објавен во 1910 година, а со текот на времето доживеал одредени промени, и денес им служи на полските деца. Книгата за почетници не е невино читање, многу може да се прочита од внимателно читање. Беа потребни, на пример, само неколку години за „југословенските“ црно-бели буквари од времето на Втората светска војна и веднаш по војната да процветаат во раскошни буквари со пригушени бои и детални цртежи; за татковците да ги заменат пушките со трактори или дупчалки, а мајките со книги за готвење или медицински слушалки. Сè е интересно во иницијалите, дури и скриената историја на поединечни букви. Во партизанскиот буквар, на пример, нема Срби, Хрвати, Босанци, туку се појавува буквата Dž. Џафер е одговорен и за промоција на буквата  Dž, покрај džak. Џафер ја преживеа Втората светска војна, социјалистичка Југославија, тој беше единствениот кој успеа да ги помине сите буквари и да се најде во нови буквари. Истата долговечност ја покажува и буквата I - како игла. Многу поранешни Југословени од различни генерации се озаруваат на поменот на Џафер и иглата. Повеќе за изложбата „Црвеното училиште“ на Угрешиќ : Изложба на Дубравка Угрешиќ на КРИК фестивалот. Покор? Во Берлин во 1994 година, случајно налетав на Гркот Телемах, кој заработуваше монети свирејќи багламас по крчми. Него го споменувам  во една епизода од мојот роман „Музеј на безусловно предавање“. Кога дозна од каде сум, Гркот рече: „Мислам дека јас сум виновен за војната во твојата земја“. Во 1989 година, Гркот сонувал две вкрстени секири. Неколку дена по необичниот сон падна Берлинскиот ѕид. На почетокот Гркот мислел дека секирите од неговиот сон го најавуваат падот на Ѕидот, но кога започнала војната во Југославија, ја сфатил вистинската порака на сонот. „Од тогаш секоја вечер чекам да ми се врати тој сон, за да ги раздвојам тие секири“, ми рече Телемах. Кој знае, можеби со мојата нејасна букварса работа мешетарам како Телемах во моите соништа,  ги спојувам завојуваните писма, кирилица и латиница, завојуваните буквари, ги помирувам Милан со Ивица, Стипе со Џафер. Прецртувањето како и препишувањето, може да биде ритуал на некое длабоко внатрешно покајание. Со што јас тоа се занимавам? Со што се занимавам? Искрено кажано, не знам. Вистина е, не ми се страни поимите appropriation art, art intervention, soc-art (раниот Илја Кабаков)  знам и кој беше Хенри Дарџер. Современата уметност, меѓутоа, веќе подолг период не ја доживувам како движење „напред“ (ниту пак ако одење наназад), ниту како „оспорување“ ниту како промислен цитат, него повеќе како повторување на индивидуални уметнички гестови кои меѓусебно едвај комуницираат, што се́ уште не значи дека гестовите се различни и оригиниални. Својот компулсивен „уметнички гест“ го гледам исклучиво во рамките на - Почетници за неписмени. Ме возбудува хартијата, откривањето на паус-хартијата и играта на криење и откривање на детали. Ме возбудуваат посетите на продавниците со сликарски материјал, случајноста да се купи молив, откритието дека има бел фломастер, дека има плавјази кои не се само виолетови. Ме возбудува кога со јазикот ќе ја натопам срцевината на таков еден дрвен молив. Возбудена бев кога открив дека секој Холанѓанец, исто како да му е активирана некоја ментална акупунктурна точка, непогрешиво се озарува на реченицата A is een Aapje. Овде го гледам значењето на оваа изложба: во стимулирањето на точките на некој одамна усвоен и долго дискутиран внатрешен пејзаж. Април 2010 година.

Ако ви скурчи да се обраќате кај Марјан Стојановски за нумери од роденденски карактер, Фанк Шуи доаѓаат напомош, пет минути до нивниот концерт во петок, каде ќе можете да го слушате „Никогаш пак“ во живо. Повеќе за концертот овде: Спремни за Funk Shui во Лабораториум? За разгибавање, притисни плеј. Don’t hurt yourself It’s just my tolerance, Don’t lose yourself It’s just your truths I tolerate When you love who you need And you need what you didn’t learn, And you live and let die You live And let die Now show me your patience, Where are your moods ? You know that i fell in and Out of love so many times That we decided to just be friends Than i got mad that you died Now i just miss my survivor’s guilt The wolves Were my friends Now i stopped Pointing the gun At myselfThis city’s heart Melts like snow, It screams “Fuck you if you need me”It doesn’t have any smell, It resembles your misplaced love It said “torture never stops” Got to lean on the gas Got to wave goodbye real fast Don’t forget to remember, Don’t remember too The wolves Were my friends Now i stopped Pointing the gun At myself Од пеперутки Во стомак Ми остана Осило Ова е помалку од љубов А ве барав како Диоген

Oваа пролет, Вишни станува место на средба, иновација и креативна размена. Преку проектот „Уметникот во заедницата“, кој се развива под водство на ИНКА Струга и Мини Погон од Белград, ова мало село ќе се претвори во живо ателје каде уметници од различни култури и дисциплини допираат до корените на локалната заедница и ја поврзуваат со широкото поле на културата и креативноста. Почетокот на оваа патешествие беше на 21 април во локалот „Дуќан“ во Струга, каде што беше промовирано Радио Атељето – „Духови на радиото“, под водство на искусниот дизајнер на звук, Харис Сахачиќ. Неговото истражување на радиото како медиум отвори врата кон нови перспективи и предизвика интерактивна комуникација со сите присутни. Преку оваа резиденција, Виктор Вејвода, мултимедијален уметник од Србија, Дејана Николовска, режисерка од Македонија, и Харис Сахачиќ, ги надминуваат границите на традиционалните уметнички форми и создаваат една сосема нова платформа каде креативноста е слободна и непосредна. Вејвода, со неговата желатинска принт работилница, нè потсети на важноста на соработката и креативните вештини кои можат да се изведат од секојдневните предмети. Неговата работилница не само што ги зближи локалните жители, туку и поттикна размена на идеи и искуства меѓу учесниците. Дејана Николовска, на друга страна, прекорачувајќи ги очекуваните рамки на театарот, ја насочува својата пасија кон местата и заедниците. Таа вклучува ин ситу алатки и методологии, создавајќи спектакли кои ги отсликуваат животните принципи на околината во која работи. И на крај, Харис Сахачиќ, држејќи се до филозофските и естетските прашања на радиото како медиум, нè потсетува на неговата магија и моќ. Преку неговите радионички, учесниците не само што се запознаваат со техничките аспекти, туку и длабоко разбираат влијанието на звукот во нашите животи. УМЕТНИКОТ ВО ЗАЕДНИЦАТА Пролетна резиденција во реализација на ИНКА Струга и Мини Погон, Белград Со претставувањето на Радио Атељето – „Духови на радиото“ кое од 22 април до 9ти мај ќе се развива под водство на дизајнерот на звук Харис Сахачиќ, на 21. 04, во локалот „Дуќан“ , Струга, Здружението ИНКА, ја отпочна пролеттната резиденција во проектот „Уметникот во заедницата – резиденција и развоен хаб Вишни“, поддржан од Програмата култура и креативност за Западен Балкан. Покрај Харис Сахачиќ, кој доаѓа од Босна и Херцеговина, во струшкиот регион (Струга и Вишни), ќе престојуваат и Виктор Вејвода, мултимедијален уметник од Србија и Дејана Николовска – режисерка од Македонија. Тројцата со своите методолошки пристапи и со меѓусебно уметничко вкрстување, доаѓаат во заедницата да одговорат на главната проектна цел, а тоа е, преку уметноста да се создаваат нови вредности во заедниците околу охридското УНЕСКО подрачје и да се охрабри креирање на нови солуции кои се естетски, одржливи, достапни и корисни за развојот на регионот. Проектот исто така има за цел да создаде точка на средби помеѓу уметници од различни дисциплини од регионот на Западен Балкан и поширокиот регион, како платформа за размена, мобилност и слободна експресија преку уметничка пракса. Така, до крајот на проектот, април 2024, селото Вишни ќе пречека вкупно 12 уметници од Западен Балкан, поделени во 4 резидентни циклуси, кои од ова средиште ќе го шират својот радиус на интерес и кон поширокиот регион околу Охридското Езеро. Заедничка трансферзала која ги поврзува тројцата уметници на пролетната резиденција е медиската редакција иако секој од нив вклучува различни медиуми и интерактивни пристапи: Посветен на демократизација на креативноста, Виктор Вејвода, користи достапни алатки за продукција на самоиздадени (Samizdat) принтани дела, поттикнувајќи соработка и јакнење помеѓу заедниците. Служејќи се со едноставноста на желатинскиот дупликатор, Виктор ќе води желатинска принт работилница, каде учесниците ќе создаваат локално произведени публикации, картички, и мали дела исполнети со текст и илустрација, на „направи сам“ принцип. Дејана Николовска е театарска режисерка, со образование стекнато на руската академија за театарски уметности, Москва. Покрај главната пасија театарот, зад себе има искуство во тв и продукција на манифестации и театарска педагогија. Во рамки на резиденцијата, покрај богатото искуство во класичната режија, Дејана ќе вклучи ин ситу алатки и методологии во служба на интеракција со заедницата и околината. Харс Сахачиќ е радио продуцент и дизајнер на звук. Тој се впушта во реалностите на звукот, ги испреплетува заедно, концептот, естетското и контекстот, со цел создавање имерзивни аудитивни искуства. Учесниците во сесиите на Харис ќе се запознаат со аспектите на радио продукцијата, преку теоретско и практично истражување. Тој сака да ја предизвика перцепцијата на радиото како медиум, кое слави 100 години емитување, истовремено промовирајќи го неговиот потенцијал за уметничка и филозовска експресија. „Уметникот во заедницата, резиденција и развоен хаб, Вишни“ е имплементиран од страна на Здружение Иницијатива за независен културен активизам ИНКА, Струга и Мини Погон од Белград поддржан од УНЕСКО преку програмата Култура и креативност за Западен Балкан“, проект финансиран од Европската Унија се цел да поттикне дијалг наЗападен Балкан преку зајакнување на цултурниот и креативниот сектор за зголемент социо-економски импакт. - Здружение ИНКА Проектот „Уметникот во заедницата“, поддржан од Програмата култура и креативност за Западен Балкан, не е само мост каде уметниците и заедницата можат да се сретнат, туку и платформа каде што се валоризираат креативноста и уметничките практики во рамки на локалниот и регионален контекст. Со ова можеме да кажеме дека Вишни не е само географско место, туку и место каде креативноста и уметноста се ткаат во таписерија на културна размена и иновација.

Шејла Камериќ ќе настапи со своето најамбициозно дело на 60-тото издание на Венецијанското биенале, една од најпрестижните платформи за визуелни уметности на светот. Шејла Камериќ, уметница од Босна и Херцеговина, е позната по својот мултидисциплинарен пристап кон уметноста, кој опфаќа филм, фотографија, објекти, цртежи и инсталации. Нејзините дела често промовираат политики на сеќавање, отпор во човековиот живот и спецификата на женската борба, со нагласок на емпатијата како основен креативен механизам. Камериќ е носител на бројни престижни награди и нејзините дела се дел од колекцијите на реномирани институции како што се TATE Modern и MACBA Barcelona. Темата на која ќе се осврне уметницата е во согласност со фундаменталното наследство на нејзината работа, кое беше обликувано од болното искуство на преживувањето на опсадата на Сараево. Како проект независен од структурите на длабоко поделената постдејтонска Босна и Херцеговина, Цејс ќе биде директно претставен на јавноста за време на траењето на оваа престижна меѓународна изложба. Во фотографија за Vogue го гледаме т.н првиот поглед на работата или нејзината големина, големина во сите сетила; метафоричната, и буквалната. За време на Венецијанското биенале, Камериќ ќе го претстави своето најамбициозно дело до денес, насловено „Cease“, создадено во соработка со италијанската кураторка Џулија Фоскари. Ова дело е поддржано од Музејот на современата уметност Ars Aevi во Сараево, како и од неколку други значајни институции и организации. Преку „Cease“, Камериќ продолжува со нејзината традиција на создавање дела со длабоко социјално значење, овојпат фокусирајќи се на еден од најтемните периоди во нејзиниот живот - опсадата на Сараево. Со овој проект таа предизвикува директен дијалог помеѓу уметноста и публиката, нудејќи ја својата перспектива на поделената пост-дејтонска Босна и Херцеговина. Кураторката на „Cease“, Џулија Фоскари, е архитект и активистка, која својата кураторска пракса ја организира околу платформата UNA/UNLESS со цел да се адресира правдата преку меѓународна соработка. Нејзиниот труд и оној на нејзиниот студио се изложени на повеќе изданија на Интернационалната изложба на архитектура La Biennale di Venezia, потврдувајќи ја нејзината посветеност на уметничката и интелектуална заедница. Преку ова грандиозно претставување, Шејла Камериќ не само што ја потенцира својата извонредна кариера и допринос кон современата уметност, туку и уште еднаш го истакнува својот огромен талент и одлучност да создава дела кои прашуваат, предизвикуваат и мотивираат. Венецијанското биенале оваа година ќе биде платформа каде што нејзината порака ќе одекне силно, поттикнувајќи ги гледачите не само да ценат убавината на уметноста, туку и да се замислат за својата улога и одговорност во конструкцијата на подобро општество.

Класичното дистописко дело на Џорџ Орвел, „1984“, доби  нова,  (исклучиво) аудио преработка од Audible. Аудиодрамата која беше нетрпеливо очекувана (се кладиме дека е нешто што не сте го слушнале долго време, ако и воопшто), ја има големата филмска ѕвезда Ендру Гарфилд во улогата на Винстон, заедно со Синтија Ериво која ќе ја толкува улогата на Јулија. Нив им се придружуваат и Том Харди, кој ќе го позајми гласот на Големиот Брат, и Ендру Скот, кој е во улогата на загадочниот и опасниот О'Брајен. Audible е водечка платформа за производство и дистрибуција на аудиокниги, поткасти и аудио предавања, која нуди огромен избор на содржини за своите претплатници. Оваа адаптација на „1984“ претставува несекојдневна можност  за љубителите на книгите и аудио драмите да уживаат во едно од најзначајните дела на 20 век, преработено и доживеано преку моќта на звукот и гласот и тоа од холивудски и бродвејски суперѕвезди. Актерската екипа е исклучителна, со Гарфилд, познат по филмовите „Tick, Tick...Boom!“, „The Amazing Spider-Man“, и Ериво, позната по своите улоги во „Wicked“ и „Harriet“. Тие се придружени од високо ценетиот Том Харди, како и  Ендру Скот(„Fleabag“). Според изјавите на Audible и познавачите на Орвел, оваа адаптација го следи оригиналниот текст, истовремено истражувајќи ја длабочината на љубовната приказна меѓу Винстон и Јулија во еден свет каде љубовта и сексот се забранети. Режијата е под палката на наградуваната Дестини Екарага, додека сценариото е напишано од Џо Вајт. Музиката е поверена на Ешкери и Белами (Muse). Премиерата на аудио драмата "1984" на Audible беше на 4-ти април, 2024 година, точно 40 години откако Винстон започнал да го води својот дневник, што ја зголемува симболичноста на ова издание. Првиот месец на претплатата на Audible е бесплатен и доаѓа со една бесплатна книга.

ВЕНЕЦИЈА — Над 100 уметници, работници во областа на уметноста и активисти организираа протести надвор од Израелскиот и Американскиот павилјон на 60-тото издание на Венецијанското биенале на 17 април. Настаниве се одговор на тековниот конфликт во Газа и привлекоа меѓународно внимание кон пресекот на уметноста, политиката и човековите права. Активистите од колективот Art Not Genocide Alliance (ANGA), составен од уметници и културни работници, се собраа пред павилјоните, осудувајќи го она што го нарекуваат „геноцидален апартхејд“ од страна на израелската држава. Протестантите раздадоа црвени летоци со зборовите „НЕМА СМРТ ВО ВЕНЕЦИЈА – НЕ ЗА ГЕНОЦИДНИОТ ПАВИЛЈОН“, кои исто така беа фрлени во воздух, создавајќи визуелна изјава на несогласување. Израелскиот павилјон кој беше затворен од 16 април од страна на уметницата Рут Патир, стана епицентар на протестот. Патир најави дека ќе го затвори изложбениот простор со ветување дека нема да се отвори додека не се постигне примирје и договор за ослободување на заложниците. И покрај ова, ANGA и неколку други групи побараа целосна исклученост на израелскиот павилјон од Биеналето, со петиции кои се шират и добиваат значителна поддршка. Покрај израелскиот павилјон демонстрантите насочија ги своите пароли кон Американскиот павилјон, извикувајќи пароли насочени кон американскиот претседател Џо Бајден и обвинувајќи го за соучесништво во геноцид. Протестот кратко се движеше низ различни делови на Биеналето, со полицијата која одржуваше дискретно присуство. Активистите истакнаа дека финансиската и воената поддршка која Израел ја добива од неколку земји-учеснички на Биеналето, вклучувајќи значителна помош од Соединетите Американски Држави, меѓу другите. Тие исто така најавија создавање на виртуелен павилјон на Палестина за да изразат „манифест против состојбата на светот.“ По протестот, групата се распрсна, но влијанието на нивната акција одекна низ уметничката заедница. Одлуката на Рут Патир да го затвори израелскиот павилјон беше видена како чин на солидарност со оние кои бараат промени во Израел. Нејзината изложба, (M)otherland (2024), се занимава со лични и политички теми, прикажувајќи дела базирани на време и древни статуети на плодност. Иако Патир и кураторите не направија никакви официјални коментари на пресот во врска со протестот, гестот не беше сметан за доволен од ANGA, кои веруваат дека павилјонот треба да биде целосно затворен. Омар Баргути, соосновач на движењето BDS, го сподели ова чувство, повикувајќи на глобално отфрлање на она што го нарекува "првиот геноцид во светот кој е емитуван во живо ". Овој бурен настан, ги подвлекува веќе постоечките прашања за улогата и одговорноста на културните институции и настани во политичките конфликти. Тековниот дијалог на Венецијанското биенале повикува на поширок разговор за етиката на претставување и учество во уметничкиот свет, особено во врска со нации вклучени во меѓународни спорови и конфликти. Венецијанското биенале ќе биде отворено за јавноста на 20 април и е закажано да заврши на 24 ноември, со глобалната уметничка заедница која внимателно веќе следи како ситуацијата  се развива.